مونالیزا که به لبخند ژوکوند نیز معروف است یکی از مشهور‌ترین تابلوهای نقاشی کشیده شده توسط لئوناردو دا وینچی، هنرمند مشهور ایتالیایی، است.
سال‌های سال است که این اثر موضوع تحقیق کارشناسان بسیاری بوده است. در اینجا چند واقعیت جالب را در مورد این تابلو با هم مرور می‌کنیم.
۱- نام فرد ترسیم شده در تابلو «مونا لیزا» نیست.
خانمی که چهره آن در این نقاشی ترسیم شده است لیزا گراردینی است و همسر متمولش فرانچسکو دل ژوکوندو که عاشق او بود این تابلو را سفارش داده بود. به همین دلیل است که این تابلو به لبخند ژوکوند هم معروف است. مونالیزا در زبان ایتالیایی به معنی «بانوی من لیزا» است.
۲- ناپلئون عاشق مونالیزا بود.
ناپلئون بناپارت، امپراطور فرانسه، آنقدر عاشق این تابلو بود که آن را در اتاقش آویزان کرده بود و گفته می‌شود که ساعت‌ها به تحسین آن می‌نشست. به گفته بعضی روایت‌ها، علاقه شدید او به مونالیزا باعث شد که او به یک بانوی زیبای ایتالیایی به نام تِرِسا گواداگنی علاقمند شود که از نسل لیزا گراردینی بود.
۳- این تابلو کوچک‌تر از آن است که تصور می‌کنید.
تاثیر فرهنگی مونالیزا بسیار عظیم بوده است اما ابعاد این نقاشی که با رنگ روغن روی صفحه چوب سپیدار نقاشی شده است ۵۳×۷۶ سانتی‌متر است. این تابلو ۸ کیلوگرم وزن دارد.
۴- بر سر ابروهای لیزا همچنان بحث است.
بعضی از کارشناسان بر این باورند که دلیل ابرو نداشتن لیزا در این تابلو به یک ترند اشرافی در آن زمان مربوط می‌شود. برخی دیگر معتقدند که وجود نداشتن ابروها در این تابلو نشان می‌دهد که این شاهکار هنری ناتمام باقی مانده است. اما در سال ۲۰۰۷ اسکن‌های دیجیتال بسیار دقیق نشان داد که دا وینچی ابروها را کشیده بود و مژه‌ها هم پررنگ‌تر بودند. اما به مرور زمان رنگ هر دوی آنها کمرنگ‌تر شده است.
۵- این تابلو قلب افراد زیادی را شکسته است.
این تابلو که برای اولین بار در سال ۱۸۱۵ در موزه لوور پاریس در معرض دید عموم قرار گرفت افراد زیادی را مجذوب خود کرده است. افراد زیادی شعرهای زیادی را در وصف او سروده‌اند. لیزا یک صندوق پستی مخصوص به خود در این موزه دارد که همه نامه‌های عاشقانه نوشته شده خطاب به او از طریق آن دریافت می‌شود.
۶- این تابلو افرادی را نیز به کشتن داده است.
در سال ۱۸۵۲ هنرمندی به نام لوک ماسپرو خودش را از طبقه چهارم یک هتل به پایین پرت کرد. او در نامه خودکشی خود نوشته بود: «من سال‌ها در حالت استیصال اسیر لبخند او شدم. ترجیح می‌دهم بمیرم.» در سال ۱۹۱۰ هم یکی از طرفداران این تابلو در حالی که به این تابلو نگاه می‌کرد با شلیک گلوله خودکشی کرد.
۷- ارزش این تابلو بی‌نهایت بالاست.
در دهه ۱۹۶۰ این تابلو برای نمایش عمومی به نقاط مختلف جهان ارسال شد و به مبلغ ۱۰۰ میلیون دلار بیمه شد.
۸- این تابلو در زیباترین زندان جهان قرار دارد.
مونالیزا در موزه لوور اتاق مخصوص به خود را دارد. اتاقی که دمای آن به طور دقیق کنترل و تنظیم می‌شود تا آسیبی به آن وارد نشود. علاوه بر این، این اثر در یک محفظه شیشه‌ای ضدگلوله قرار دارد.
۹- به این تابلو حمله شده است!
اگر با دقت به آرنج چپ لیزا در این تصویر نگاه کنید، متوجه خواهید شد که این اثر صدمه دیده است. در سال ۱۹۵۶ یک فرد بولیوی‌تبار یک سنگ را به طرف این تابلو پرتاب کرد. چند ماه بعد شخص دیگری روی این اثر اسید پاشید که روی قسمت پایینی تابلو ریخت.
به همین دلیل تصمیم گرفته شد که این اثر در یک محفظه شیشه‌ای ضدگلوله قرار داده شود. در سال ۲۰۰۹ یک توریست روسی که درخواستش برای اخذ تابعیت فرانسه رد شده بود یک لیوان را به سمت این اثر پرتاب کرد که به دلیل وجود این محفظه مشکلی برای آن به وجود نیامد.
۱۰- دزدیده شدن مونالیزا فرانسه را عزادار کرد.
در سال ۱۹۱۱ مونالیزا از موزه لوور دزدیده شد. به گفته نیویورک تایمز، مردم فرانسه بعد از دزدیده شدن این اثر به اندازه مردم انگلیس بعد از درگذشت پرنسس دایانا در سال ۱۹۹۷ عزادار بودند. هزاران نفر به موزه لوور رفتند و در کمال ناباوری به جای خالی این اثر خیره شدند و گل و یادداشت و اشیاء دیگر را برای ادای احترام در آن مکان قرار دادند.
۱۱- پابلو پیکاسو یکی از مظنونان در پرونده دزدیده شدن مونالیزا بود.
از آنجایی که قبلاً پیکاسو آثار دزدیده شده از موزه لوور را خریداری کرده بود، از او در پرونده دزدیده شدن مونالیزا بازجویی شد. اما در سال ۱۹۱۳ دزد اصلی این تابلو دستگیر شد. وینچنسو پِروجیا یک ملی‌گرای ایتالیایی بود که در موزه لوور کار می‌کرد و باور داشت این اثر متعلق به زادگاه او و دا وینچی است نه فرانسه.
گفته می‌شود که او در ساعات اداری طبق معمول وارد موزه شده بود و مونالیزا را از جای خود برداشته و در کمد جاروها پنهان کرده بود. بعد از تعطیل شدن موزه او تابلو را زیر کتش پنهان کرده و از ساختمان خارج شده بود.
پِروجیا به مدت دو سال این اثر را مخفی کرد و بعد زمانی که می‌خواست آن را در ایتالیا به یک دلال آثار هنری بفروشد دستگیر شد. البته آرزوی او تا حدودی برآورده شد چرا که قبل از بازگشت این اثر به فرانسه در ایتالیا در معرض دید عموم قرار گرفت.
۱۲- گفته می‌شود که این دزدی کار بیش از یک نفر بوده است.
پِروجیا تنها کسی بود که به خاطر دزدیدن این اثر تحت پیگرد قانونی قرار گرفت اما گفته می‌شود که بعید است او این کار را به تنهایی انجام داده باشد. هنگام سرقت، مونالیزا در یک محفظه قرار داشت که حدود ۹۰ کیلوگرم وزن داشت. به همین دلیل برخی افراد می‌گویند خیلی غیرمحتمل است که او به تنهایی توانسته باشد این محفظه را از روی دیوار برداشته و پایین آورده باشد.
سال‌ها بعد شخص دیگری در گفتگو با یک خبرنگار آمریکایی اعتراف کرد که او مغزمتفکر پشت سرقت این تابلو بوده است. اما او از این خبرنگار خواسته بود که تا زمان مرگش این داستان را افشا نکند. طبق اعترافات او، پِروجیا یکی از سه نفری بود که به او برای سرقت مونالیزا دستمزد بسیار بالایی پیشنهاد شده بود.
او قصد داشت از طریق نقشه این سرقت چند اثر جعلی مونالیزا را با مبالغ بالایی به فروش برساند چرا که هر خریدار فکر می‌کرد که او صاحب تابلوی مونالیزای اصلی است. البته هنوز مشخص نیست که این شخص حقیقت را بیان کرده است یا نه. کارشناسان همچنان در مورد ماهیت و انگیزه این سرقت اختلاف‌نظر دارند.
۱۳- بازگشت او به فرانسه الهام بخش یک ترند فشن شد.
روزنامه‌نگاری به نام دیان هِیلز در کتاب خوب در مورد مونالیزا نوشت که مونالیزا به عنوان یک اثر هنری لوور را ترک کرد اما به عنوان یک نماد هنری به فرانسه بازگشت و الهام‌بخش افراد بسیار در حوزه مد و فشن شد. به گفته او، خانم‌های زیادی روی صورت و گردن‌های خود پودر زردرنگ می‌مالیدند تا خودشان را به شکل لیزا دربیاورند. رقصنده‌های بسیاری نیز در فرانسه مثل لیزا لباس می‌پوشیدند.
۱۴- لبخند او تغییر نمی‌کند اما ذهنیت شما تغییر می‌کند.
اینکه لیزا در این تابلو لبخند به لب دارد یا خیر موضوعی است که سال‌هاست هنرمندان و مورخان را شیفته خود کرده است. اما در سال ۲۰۰۰ یک عصب‌شناس از دانشگاه هاروارد به نام مارگارت لیوینگستون یک شیوه علمی را برای پیدا کردن دلیل متفاوت دیده شدن این اثر توسط افراد مختلف به کار گرفت. بر اساس تحقیق او، واکنش مغز شما با ناحیه تمرکز شما در ارتباط است و به همین دلیل است که افراد در این مورد اختلاف‌نظر دارند.
