فشار خون ثانویه فشار خون بالایی است که ناشی از بیماری دیگری است. چندین مشکل که بر کلیه ها، سیستم غدد درون ریز و عروق خونی تأثیر می گذارد می تواند باعث فشار خون ثانویه شود. فشار خون بالا در فرد جوان یا فشار خون خیلی ناگهانی یا شدید می تواند نشان دهنده فشار خون ثانویه باشد.
این مقاله در مورد علل، ارزیابی و درمان فشار خون ثانویه بحث می کند.
فشار خون اولیه در مقابل ثانویه
فشار خون اولیه، که به عنوان فشار خون ضروری نیز شناخته می شود، به عنوان فشار خون بالای تعریف می شود که به دلیل یک بیماری زمینه ای ایجاد نمی شود. این شایع ترین نوع فشار خون بالا است. این مسئول ۹۰ درصد موارد است.
از سوی دیگر، فشار خون ثانویه فشار خون بالایی است که به طور مستقیم توسط بیماری دیگری ایجاد می شود. زمانی که فشار خون بالا رخ می دهد باید از فشار خون ثانویه شک کرد:
- به طور ناگهانی رخ می دهد یا بدتر می شود
- در سنین جوانی تشخیص داده می شود
- با چندین دارو کنترل نمی شود
- ویژگی های خاصی دارد که نشان دهنده علت زمینه ای است
فشار خون بالا چیست؟
فشار خون بالا به طور کلی به عنوان فشار خون بالاتر از ۱۳۰/۸۰ میلی متر جیوه (mmHg) در چندین نوبت فشار خون تعریف می شود. بسته به اینکه آیا به طور مستقیم توسط بیماری دیگری ایجاد می شود یا خیر، می توان آن را به عنوان اولیه یا ثانویه طبقه بندی کرد.
عوامل خطر ابتلا به فشار خون بالا عبارتند از:
- ژنتیک
- سن
- سبک زندگی بی تحرک
- الگوهای رژیم غذایی مانند مصرف زیاد نمک، سیگار کشیدن، دیابت و چاقی
هر کسی که فشار خون بالا دارد باید توسط یک ارائه دهنده مراقبت های بهداشتی برای درمان تحت نظر قرار گیرد. کسانی که فشار خون بسیار بالا دارند که همراه با علائم (مانند سردرد شدید یا گیجی) و کسانی که درد قفسه سینه یا ضعف در یک طرف صورت یا بدن دارند باید فورا به پزشک مراجعه کنند.
علل فشار خون ثانویه
- فشار خون عروقی کلیوی
شریان های کلیوی دو شریان هستند که از آئورت، شریان اصلی که خون را از قلب به سایر قسمت های بدن حمل می کند، منشعب می شوند. شریان های کلیوی خون را به هر یک از کلیه ها می رسانند. هنگامی که این شریان ها مسدود می شوند، کلیه ها جریان خون کمتری دریافت می کنند و هورمون رنین را ترشح می کنند.
رنین در نهایت از طریق تأثیرات خود بر سدیم، احتباس مایعات و رفتار عروق خونی از طریق سیستم رنین-آنژیوتانسین-آلدوسترون (RAA) فشار خون را بالا می برد.
بیشتر تنگی شریان کلیوی به دلیل تصلب شرایین (تجمع پلاک های کلسترول در شریان های کلیوی) است.
عوامل خطر برای تصلب شرایین عبارتند از:
- کلسترول بالا
- سیگار کشیدن
- دیابت
برخی از افراد مبتلا به تنگی شریان کلیوی، مانند کسانی که دچار عوارض قلبی می شوند یا کسانی که قادر به کنترل فشار خون با چندین دارو نیستند، ممکن است برای استنت شریان کلیوی در نظر گرفته شوند.
علت دیگر انسداد جریان خون به کلیه ها دیسپلازی فیبروموکولار است. این وضعیت بیشتر در زنان جوان و میانسال دیده می شود و همچنین می تواند سایر شریان های بدن را نیز تحت تاثیر قرار دهد.۲ در دیسپلازی فیبروموکولار، ساختار دیواره عروقی غیر طبیعی است که منجر به باریک شدن (تنگی)، بزرگ شدن (آنیوریسم) و حتی پارگی (دیسکش) می شود.
بیماری کلیه
مشکلات در کلیه ها که بر سیستم فیلتراسیون و عروق خونی کوچک آن تأثیر می گذارد، که به عنوان بیماری پارانشیم کلیوی شناخته می شود، یکی از شایع ترین علل فشار خون ثانویه است.
بیماری کلیه می تواند علل زیادی داشته باشد و افراد در تمام سنین را تحت تاثیر قرار دهد. بیماری کلیه باعث فشار خون بالا از طریق دفع نامناسب مایعات و الکترولیت ها و همچنین از طریق فعال شدن سیستم RAA می شود.
درمان بیماری کلیه شامل موارد زیر است:
- درمان علت زمینه ای
- جلوگیری از پیشرفت بیماری کلیوی
- محدود کردن مصرف سدیم و مایعات
- داروهای فشار خون
- دیالیز یا پیوند کلیه (در موارد شدید)
- هیپرآلدوسترونیسم
هیپرآلدوسترونیسم یکی از علل نادیده گرفته شده فشار خون ثانویه است.
آلدوسترون هورمونی است که توسط غدد فوق کلیوی ساخته می شود و در احتباس سدیم و مایعات نقش دارد. سطوح بالای آلدوسترون ممکن است ناشی از فعالیت بیش از حد سلول های فوق کلیوی یا تومور باشد. آلدوسترون باعث می شود کلیه ها نمک و مایعات را نگه دارند که باعث افزایش حجم خون و فشار خون می شود.
علائم هیپرآلدوسترونیسم شامل سطوح بالای سدیم و پتاسیم پایین در خون است.
آنتاگونیست های آلدوسترون، مانند Aldactone (اسپیرونولاکتون)، می توانند هیپرآلدوسترونیسم را درمان کنند. اگر هیپرآلدوسترونیسم ناشی از تومور باشد، ممکن است با جراحی برداشتن آن درمان شود.
آپنه خواب انسدادی
آپنه خواب انسدادی (OSA) از طریق تأثیرات خود بر ریه ها و قلب به فشار خون بالا کمک می کند. در طول خواب، افراد مبتلا به OSA راه های هوایی مسدودی را تجربه می کنند که شامل خروپف، نفس نفس و توقف تنفس می شود. این سیستم عصبی سمپاتیک را فعال می کند که باعث افزایش فشار خون می شود.
آپنه خواب انسدادی با مطالعه خواب تشخیص داده می شود. با وسایل دهانی که روی دندان ها قرار می گیرند یا فشار مثبت مداوم راه هوایی (CPAP) که در آن در طول خواب ماسکی را می پوشید که جریان ثابتی از اکسیژن را وارد می کند، درمان می شود.
درمان آپنه خواب
در حالی که ارتباط هنوز در حال بررسی است، به نظر می رسد که درمان آپنه خواب ممکن است اثرات مفیدی بر فشار خون داشته باشد. با وجود این اثرات نامشخص بر فشار خون، نشان داده شده است که درمان آپنه خواب باعث بهبود خواب و کیفیت زندگی می شود.۳
داروها و مصرف مواد مخدر
برخی داروها می توانند باعث فشار خون ثانویه شوند. در نظر گرفتن اینکه یک ارائه دهنده مراقبت های بهداشتی هر دارویی را که مصرف می کنید بررسی کند تا مشخص شود که آیا می تواند باعث بدتر شدن فشار خون بالا شود یا خیر، منطقی است.
برخی از داروهای که فشار خون را افزایش می دهند عبارتند از:
- قرص های ضد بارداری (کنترل بارداری)
- داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs) مانند Advil یا Mortin (ایبوپروفن) و Aleve (ناپروکسن)
- برخی داروهای ضد افسردگی مانند Effexor (ونلافاکسین)
- محصولات گیاهی مانند افدرا و شیرین بیان، در میان دیگران
- برخی داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی مانند سیکلوسپورین و تاکرولیموس
- الکل و مواد مخدر مانند کوکائین، آمفتامین ها و استروئیدهای آنابولیک نیز فشار خون را افزایش می دهند.
اختلالات تیروئید
هم پرکاری و هم کم کاری تیروئید می تواند باعث فشار خون بالا شود. در حالی که اختلالات تیروئید رایج هستند، اما علت شایع فشار خون ثانویه نیستند.
اگر فشار خون بالا همراه با سایر علائم اختلال عملکرد تیروئید مانند تغییرات در سطح انرژی، مو و ناخن دارید، در نظر گرفتن آزمایش تیروئید را در نظر بگیرید.
فئوکروموسیتوما
فئوکروموسیتوما یک تومور نادر غده فوق کلیوی است که کاتکولامین ها را آزاد می کند.
کاتکولامین ها هورمون های استرس مسئول پاسخ جنگ یا گریز هستند که بر سایر قسمت های بدن از جمله افزایش فشار خون تأثیر می گذارند. افراد مبتلا به فئوکروموسیتوما دچار حملات متناوب فشار خون بالا، سردرد و بی قراری می شوند.
آزمایشات ادرار و آزمایشگاهی می توانند سطوح بالای کاتکولامین را برای تشخیص فئوکروموسیتوما تأیید کنند، در حالی که آزمایشات تصویربرداری تومور را موضعی می کنند. درمان شامل برداشتن تومور با جراحی است.
کوآرکتاسیون آئورت
کوآرکتاسیون آئورت یک ناهنجاری مادرزادی است که در آن رگ خونی اصلی بدن باریک است. تنگی شدید می تواند باعث فشار خون بالا در کودکان شود، در حالی که تنگی خفیف ممکن است تا بزرگسالی پیدا نشود.
افراد مبتلا به کوآرکتاسیون آئورت ممکن است ناهنجاری های قلبی مانند نقص سپتال بطنی (سوراخی در دیواره جداکننده دو حفره) یا دریچه آئورت دو لتی که در آن دریچه آئورت به جای سه لتی فقط دو لتی دارد، داشته باشند.
کوآرکتاسیون آئورت باید در هر فرد جوانی با فشار خون بالا مشکوک باشد. این می تواند با جراحی یا درمان های کمتر تهاجمی درمان شود. با این حال، تنگی ممکن است دوباره برگردد و فشار خون بالا ممکن است از بین نرود.۴
سایر اختلالات غدد درون ریز
برخی اختلالات غدد درون ریز نادر می توانند باعث فشار خون ثانویه شوند، از جمله:
- آکرومگالی
- هیپرپاراتیروییدیسم اولیه
- هیپرپلازی آدرنال مادرزادی
- سندرم کوشینگ
این اختلالات با آزمایشات آزمایشگاهی تشخیص داده می شوند که ممکن است شامل آزمایش تحریک هورمونی و آزمایشات تصویربرداری باشند. درمان بسته به علت زمینه ای خاص متفاوت است. ممکن است دارو و جراحی لازم باشد.
تشخیص فشار خون ثانویه
اگر در سنین جوانی فشار خون بالا ایجاد کنید، شروع ناگهانی داشته باشید یا برای کنترل فشار خون خود به داروهای زیادی نیاز داشته باشید، ارائه دهنده مراقبت های بهداشتی شما ممکن است به فشار خون ثانویه شک کند.
ارزیابی ابتدا شامل معاینه فیزیکی با ارائه دهنده مراقبت های بهداشتی است که تاریخچه پزشکی کامل را نیز بررسی می کند. از شما در مورد موارد زیر سوال خواهد شد:
- علائم
- داروها
- مصرف مواد مخدر
- سابقه خانوادگی
معاینه فیزیکی شامل لمس (بررسی با لمس) نبض ها و گوش دادن به قلب و ریه های شما خواهد بود.
پس از معاینه فیزیکی آزمایشگاه انجام می شود. آزمایشات خون و ادرار می تواند وجود بیماری کلیوی و مشکلات هورمونی را نشان دهد.
تشخیص بر اساس نتایج این آزمایشات هدایت می شود. به عنوان مثال، اگر سطح پتاسیم پایین باشد، ممکن است نیاز به ارزیابی برای هیپرآلدوسترونیسم با آزمایشات آزمایشگاهی و تصویربرداری بیشتر داشته باشید. در صورت اختلال عملکرد کلیه، ارائه دهنده شما ممکن است سونوگرافی از کلیه ها و شریان های کلیوی را تجویز کند.
درمان و مدیریت
درمان فشار خون ثانویه شامل درمان علت زمینه ای است.
در برخی موارد، دارو به تنهایی می تواند به درمان فشار خون ثانویه کمک کند. به عنوان مثال، برخی از افراد مبتلا به هیپرآلدوسترونیسم ممکن است فقط نیاز به مصرف یک داروی خاص به نام آلدوسترون آنتاگونیست داشته باشند تا بهبود چشمگیری در فشار خون مشاهده کنند.
برخی موقعیت ها ممکن است به اقدامات پزشکی نیاز داشته باشند. به عنوان مثال، جراحی برای برداشتن تومور در افراد مبتلا به فئوکروموسیتوما ضروری است. برخی از افراد مبتلا به تنگی شریان کلیوی که فشار خون آنها به چندین دارو پاسخ نمی دهد، ممکن است برای استنت شریان کلیوی در نظر گرفته شوند که شامل قرار دادن لوله ای در بدن برای کمک به باز شدن رگ های خونی منتهی به کلیه ها می شود.
نظارت مداوم
صرف نظر از علت فشار خون ثانویه، همیشه مهم است که برای نظارت مداوم بر فشار خون و بیماری زمینه ای در موارد فشار خون ثانویه، به طور منظم با ارائه دهنده مراقبت های بهداشتی خود پیگیری کنید.
خلاصه
فشار خون ثانویه فشار خون بالا ناشی از یک بیماری دیگر است. برای تعیین علت، ارزیابی دقیق لازم است. این ارزیابی شامل تاریخچه و معاینه فیزیکی، آزمایشات آزمایشگاهی و گاهی اوقات آزمایشات تصویربرداری است. در بسیاری از موارد، درمان مشکل زمینه ای فشار خون را بهبود می بخشد.
