همه ما وقتی کتاب خوبی می‌خوانیم یا فیلم و تابلوی زیبایی را می‌بینیم دوست داریم درباره محتوای آنها بحث و آن آثار را ارزیابی کنیم. نقد هنری و ادبی از جمله حوزه‌هایی است که ما به این توانایی را می‌دهد که نسبت آنچه که می‌خوانیم و می‌بینیم و می‌شنویم درک درست‌تری از منظر جنبه‌های زیبایی‌شناسی یا تئوری زیبایی داشته باشیم.
کمک می‌کند تا به جزییاتی توجه کنیم که شاید از دید خیلی‌ها دور بماند و همین جزییات است که ما را در تحلیل المان‌ها و اصول به‌کار رفته در یک اثر هنری به منتقد حرفه‌ای کمک می‌کند. حتی می‌تواند درک بهتری نسبت به احساسات‌‌مان در اختیار ما بگذارد و به‌ما بفهماند که در یک اثر هنری و ادبی واقعا چه اتفاقی در حال افتادن است؟
همه این‌ها یعنی لذت‌بردن بیشتر و بهتر از هنر و ادبیات واقعی و بهتر دیدن دنیای اطراف و کسب یک جهان‌بینی درست نسبت به زیبایی‌شناسی. برای همین ما در این گزارش هفت کتابی که شما را برای ورود به عمق و زوایای پنهان یک اثر هنری همراهی می‌کند را معرفی می‌کنیم:
والتر بنیامین یا به سوی نقد انقلابی
کتاب والتر بنیامین یا به سوی نقدی انقلابی نوشته تری ایگلتون از دو بخش تشکیل شده است، مجموعه‌ای از مفاهیم اصلی بنایمین نظیر هاله، تاریخ و سنت و غیره را مطرح می‌کند و می‌کوشد برخورد مفهومی بنیامین با پدیده‌هایی چون باروک را با ژست‌های مشابه کسانی چون تی.اس.الیوت و آر.لیویس و غیره محک بزند. ایگلتون، در بخش اول، از منظر لکان و دریدا وجوهی از کار بنیامین را که پیش از این تا حدودی مغفول و مبهم مانده بودند برجسته می‌کند و از این منظر خاص بر آنها نور می‌تاباند.
این کار تلاشی است برای اینکه بنیامین را که کم‌وبیش به چهره مطلوب مطالعات فرهنگی بدل شده از پیوستار تاریخ نقد ادبی بیرون بکشد. در بخش دوم، او مفاهیم بنیامین را به شکلی خلاقانه در پس‌زمینه نظریات و نزاع‌های موجود در حوزه نقد ادبی قرار می‌هد و می‌کوشد از مجموع این مباحث طرحی کلی از نقدی انقلابی به دست دهد. ایگلتون در پیشگفتاری که حدوداً چهل سال پیش برای این کتاب نوشته است، می‌نویسد: این کتاب را … نوشته‌ام تا در عین‌حال دست ما پیش از معاندان به بنیامین برسد.
نویسنده در کتاب مفاهیم و مواضع مختلف را به لطف قسمی دیالکتیک منفی علیه یکدیگر شورانده و تضادها و بحث‌های در گرفته میان آدورنو، بنیامین، لوکاچ، برشت و در کل آنچه به عنوان زیباشناسی مارکسیستی شناخته می‌شود را به چالش کشیده است. او سعی می‌کند با دستگاه مفهومی لکان و گاهی دریدا به شکل رو به عقب به برخی از نقاط کور این تنش‌ها نور بتاباند. چنانکه خود ایگلتون دربارۀ دعوای آدورنو و بنیامین می‌گوید همۀ پرسش‌ها در نهایت به پرسش دیالکتیک و مرزهای آن می‌رسد.
بخوانید: ۷ رمان مشهور علیه نژادپرستی
ایدئولوژی زیبایی‌شناسی
تری ایگلتون در ایدئولوژی زیبایی‌شناسی، خاستگاه‌ها و ضرورت‌های پنهان در پس شکل‌گیری حوزه‌ای که زیبایی‌شناسی نام گرفته را مورد بحث قرار می‌دهد و مسیر دویست و پنچاه ساله سنت تفکر اروپایی درباره هنر را در پرتو نسبت‌های لاینفک سه ضلع حقیقت (فلسفه)، زیبایی (هنر) و خیر (اخلاق) به قضاوت می‌گذارد.
در روایت ایگلتون آنچه قوث و فوریت پیدا می‌کند، فهم این نکته است که نظریه‌های هنر متفکران عصر مدرن در حقیقت گره‌گاه مهمترین مسائل انسانی و تاریخی این دوره‌ی پرتلاطم است. او در روایت تاریخ زیبایی‌شناسی مدرن به جای آنکه صرفا مروری بر دیدگاه‌های مختلف متفکران درباره هنرداشته باشد، با در نظر داشتن پیوندهای زیبایی‌شناسی، اخلاق، و سیاست، درکی عمیق از علت آن حس ضرورت، معنا و اهمیتی را به خواننده می‌بخشد.
کتاب در چهارده فصل کتاب به ترتیب به متفکران انگلیسی، کانت، شیلر، فیشته ،شلینگ، هگل، شوپنهاور، کیرکه‌گارد، مارکس، نیچه، فروید، هایدگر، بنیامین، و آدورنو پرداخته، و در فصل آخر نیز ضمن پرداختن به فضای پست‌مدرنیستی دهه‌های آخر سده‌‌ی بیستم و طرح دیدگاه‌های متفکرانی چون فوکو، لیوتار، و هابرماس، نظرات خودس را جمع‌بندی می‌دهد.
بخوانید: ۶ کتاب درباره تروریسم و رابطه‌اش با رادیکالیسم
فلسفه هنر از دیدگاه مارکس: با جستارهایی درباره تاثیر ایدئولوژی بر هنر
فلسفه هنر از دیدگاه مارکس نخستین کتاب به زبان فارسی است که دیدگاه‌های زیبایی‌شناسی کارل مارکس را برای مخاطبان مورد بررسی و تحلیل قرار می‌دهد. این کتاب روش و شيوه تحقيق تازه‌ای در رويکرد به موضوع زيبايی‌شناسی مارکس دارد و به همین دلیل به عنوان یکی از منابع مهم و دقیق در حوزه زیبایی شناسی چپ شناخته می‌شود.
نویسنده در این کتاب با تاکيد بر تغيير ديدگاه‌های مارکس درباره هنر و تکامل نظريه انقلابی او، از دوره شعر سرايی رمانتيک عاشقانه تا آستانه نوشتن کتاب سرمايه، به اثبات اين نکته مي‌پردازد که او پيوسته و در سرتاسر آثارش، به تکميل و تکامل نظريه زيبايی‌شناختی خود مشغول بوده و این نظریه بخش مهم و در عین حال جدایی ناپذیری از منظومه فکری و دستگاه فلسفی مارکس را شامل می‌شود.
لیف‌شیتز با تاکید بر تغییر دیدگاه‌های مارکس درباره هنر و تکامل نظریه انقلابی او، دوره شعرسرایی رمانتیک عاشقانه تا آستانه نوشتن کتاب سرمایه، به تکمیل و تکامل نظریه زیبایی‌شناختی پرداخته و در فرآیند این بررسی، به برخی از اظهار نظرهای مارکس درباره هنر اشاره می‌کند که برگرفته شده از نوشته‌ها و آثاری از اوست که تاکنون از اوست که تاکنون به درستی شناخته نشده‌اند.
پیشگفتار کتاب را تری ایگلتون نوشته است. کتاب همچنین سه پیوست دارد که عباراتند از: «لئو تولستوی و دوران او» نوشته لنین، «درباره هنر: در پاسخ آندره دپره» نوشته لوئی آلتوسر و «ادبیات به مثابه فرم ایدئولوژیک» نوشته اتین بالی بار و پی‌یر ماشری.
بخوانید: ۷ رمانی که زندگی در شوروی را به‌تصویر می‌کشند
هنر و ترس
کتاب تشکیل شده از دو مقاله هنری قسی و سکوت در دادگاه از ویریلیو و یک مقدمه از جان آرمیتج. ایده اصلی کتاب هنر و هراس در قسمتی از مصاحبه فیلسوف فرانسوی ژاکلین لیشتن‌اشتین آمده است: زمانی که به دیدن موزه‌ی قربانیانِ آشویتس رفتم، جلوی قفسه‌ها ایستادم. آن چه دیدم تصاویری بود از هنر مدرن و آن را بسیار ترسناک یافتم. با نگاه به نمایشگاهِ چمدان‌ها، اعضای مصنوعیِ بدن، و اسباب بازی کودکان احساس ترس نکردم، از پای نیفتادم…..در موزه آشویتس، حس کردم در موزه‌ی هنرهای معاصر ایستاده‌ام.
در راه بازگشت با قطار، به خود می‌گفتم که آنها (یعنی نازی‌ها) برنده شده‌اند؟ ویریلیو می‌گوید:” دهشت نازی جنگ را باخت، اما آیا دستِ آخر در دوران صلح به پیروزی رسید؟ او معتقد است انسانی کردن خود یعنی کلیت بخشیدن به خود از درون، حال از آشویتس گرفته تا چرنویل، با در هم کوبیدن مواضع اخلاقی و زیبایی شناسانه‌مان، ادراک مان از اطراف، نتوانسته ما را از بیرون انسان زدایی کند؟
کتاب اسامی هنرمندانی را لیست کرده که به‌زعم نویسنده در آثارشان به بدن تعرض کرده‌اند و نمایشی قسی از بدن‌های سلاخی، تشریح، منجمد شده را به تصویر کشیده‌اند. کتاب همچنین ارجاعات پرتکراری از گفته‌هایی این هنرمندان درباره این قساوتِ پنهان در هنرِ معاصر را گردآوری کرده است و همچون کتابی جنگی پر است از اسناد و ارجاعات در مورد آثار و مفاهیمی که همه به ادامه تفکر توحش آمیز نازی میل می‌کنند. ویریلیو کوبنده به اکسپرسیونیست، کوبیست، دادا و سورئالیست‌ها می‌تازد و معتقد است آنها با چاقویی تیز شروع به سلاخیمان کرده‌اند.
نویسنده دلیل انتخاب چنین رویکردی را این می‌داند که امروزه مردم زمانی که بر سر ارتباط یا وحشتناکی هنر معاصر بحث می‌کنند، اغلب پرسش اساسی را از یاد می برند: البته، هنر معاصر. اما معاصر با چه؟
بخوانید: ۸ کتاب مفید برای اینکه شاد باشم
بایگانی و تن
الن سکولا عکاس و منتقد آمریکایی در کتاب بایگانی و تن با دو مقاله «بازخوانی یک بایگانی: عکاسی در میانه ی کار و سرمایه» و «بایگانی و تن» از منظر جامعه‌شناسی تاریخی مفهوم و کارکرد اجتماعی و تاریخی یک مقوله بنیادین گفتمان عکاسی یعنی بایگانی را به چالش کشیده است. در مقاله نخست او با اشاره به بایگانی عکس‌های یک عکاس تجاری، چارچوبی مفهومی برای بایگانی به دست می دهد، انواع بایگانی ها را هم در شکل مصداقی شان و هم در شیوه ی تکوین شان توضیح می‌دهد،
و نقش بایگانی را در درک رابطه میان فرهنگ عکاسی و حیات اقتصادی روشن می‌کند. سکولا نقش عکاسی را در توزیع نامشهود دانش و قدرت در حوزه ی اجتماع و چگونگی نظم دهی به آگاهی دیداری ما، و نسبت معنای عکس با مقوله ی مالکیت را بر پایه سازوکار بایگانی می کاود و با وام گیری از زبان‌شناسی می گوید بایگانی نظام یا پارادایمی شمایلی است که «گزاره‌های» عکاسی بر پایه آن شکل می‌گیرند.
سکولا در بخشی از کتاب می‌نویسد: کلا احکام پنهان فرهنگ عکاسی ما را به دو مسیر متباین می‌کشاند: از طرفی به سوی ‹علم› و اسطوره حقیقت علمی، و از جهتی به سوی هنر و کیشِ تجربه ذهنی. این دوگانگی دست از سر عکاسی بر نمی‌دارد، و به اغلب احکام معمول در مورد عکاسی آشفتگی ابلهانه‌ای می‌بخشد. ما کراراً این ترجیع‌بند را می‌شنویم: عکاسی هنر است؛ عکاسی علم است (یا شالودهٔ نگاه علمی را می‌سازد)؛ عکاسی هم هنر است و هم علم.
الن سکولا از دهه ی ۱۹۷۰ به این سو به شکل مستمر، هم در عکس‌ها و هم در نوشته‌هایش، سازوکار تولید معنای تصویر عکاسی را بررسی کرده است. در نگاه او عکاسی دستگاهی فرهنگی و ایدئولوژیکی است بیند که در بستر نظام سرمایه‌داری صنعتی به وجود آمده و در متن تحولات همین نظام هم رشد و تغییر کرده است. یعنی، عکاسی همواره میان دو قطب گفتمان مستندنگارانه و هنرمندانه در نوسان است و معنای ناقص هر عکس خاص بنا به شکل این نوسان و با توجه به بستر تولید، توزیع و دریافت آن عکس تعین پیدا می کند.. آرای او بیشتر متأثر از اندیشه های فوکو، مارکس و برخی مفاهیم نشانه شناسی است.
بخوانید: ۸ کتاب از چارلز دیکنز که باید بخوانیم
واقعیت‌نمایی و بداهت
کتاب واقعیت و بداهت درواقع روایت‌ها و تاویل‌های ژان لوک نانسی (فیلسوف فرانسوی) از سینمای کیارستمی است. عباس کیارستمی تنها سینما ایرانی است که نامش در مراسم «صدمین سال تولد سینما» در کنار نام بزرگ‌ترین کارگردان‌های جهان قرار گرفت. سینمای او دغدغه‌های روزمره زندگی را کنار می‌گذارد و طعم معنای زندگی را به مخاطب خود می‌چشاند.
روایت‌ها و تاویل‌های ژان لوک نانسی (فیلسوف فرانسوی) از سینمای کیارستمی، ما را با جان‌مایه آثار این کارگردان به خوبی آشنا می‌کند. نانسی با عینکی فرانسوی توانسته فیلم‌های کیارستمی را واکاوی کند و بداهت. نوع نگاه و ذات واقع سینمای او را برای ما بشکافد. این کتاب می‌کوشد تاویل‌های فلسفی در سینمای کیارستمی را بر ایه آرای فلسفی نانسی تبیین کند.
بخوانید: ۷ رمان که عجیب‌ترین شیوه روایت را دارند
جهانی‌شدن و هنر جدید
کتاب جهانی شدن و هنر جدید؛ توصیفی است در راستای هنر مدرن.مدرنیسم در هنرهای بصری از یک رشته تحولات اجتماعی و فرهنگی و هنری اروپا در سده نوزدهم آغاز شد. تلاش برای رهایی از بن‌بست هنر آکادمیک، که خود عصاره سنت طبیعت‌گرایی بود، هنرمندان نوجو را به تجربه‌های جدید کشاند. آنان به انگیزه راهجویی و بدون آنکه مسیر آینده را پیش بینی کنند، امکانات تجسمی رنگ و خط را از نو آزمودند.
کتاب پنج فصل دارد و در فصل‌های دوم و سوم آن، رسانه‌های عکاسی و ویدئو از جهات متخلف از جمله تعامل هنر و تکنولوژی مورد بررسی قرار می‌گیرد. رسانه‌های جدیدی که آفرینش هنری را به سوی عرصه‌هایی فراتر از مرزهای شناخته شده سوق می‌دهند و دو فصل پایانی کتاب نیز به تشریح دو جریان کاملا متضاد در هنر معاصر اختصاص داده شده است: خصلت موضوع‌گرایی هنر معاصر که با علایق مردم در هم آمیخته و ظهور نوعی هنر جدید را باعث شده و جریان دوم که به سوی هنر کلاسیک گام بر می‌دارد.
از خصوصیات خوب کتاب جهانی شدن و هنر جدید بانک تصویر جامع و گوناگونی است که حول جریان های مختلف هنر جدید شکل رفته است. در مجموع این کتاب تصویر جامعی از گوناگونی جریان‌های مختلف هنر جدید بدست می‌دهد.
