هگل می‌گوید جوامع از زمانی مدرن شدند که اخبار، به عنوان منبع اصلی ارشاد و معیار اقتدار، جانشین دین شد. کار تا جایی بالا گرفته که امروزه اخبار در جوامع پیشرفته به‌نوعی جایگاه قدرتمندی حداقل معادل با جایگاه اعتقادات مذهبی پیدا کرده‌اند و حتی برخی از این حرف می‌زنند که عبادت صبحگاهی به خبر صبحگاهی تغییر ماهیت داده است، و عبادت شامگاهی به اخبار شبانگاهی. به‌قول دوباتن اخبار و رسانه‌ها از ما می‌خواهند همان احترامی را برایشان قائل باشیم که زمانی برای اعتقاداتمان قایل بودیم. یعنی در اخبار هم باید امیدوار به دریافت وحی، تشخیص خوب از بد، درک رنج و دردهای بشری، و شناخت منطق آشکارشونده هستی باشیم. و در اینجا هم اگر از شرکت در مناسک سر باز بزنیم به بدعت‌گذاری متهم می‌شویم.
بعضا حتی تا آنجا پیش رفته‌اند که از یکی‌شدن خودبهینه‌سازی و اطاعت، آزادی و استثمار به‌واسطه رسانه‌ها می‌گویند و از مهندسی آزادی و استثمار برای عملی‌کردن خوداستثمارگری توسط تکنولوژی از سوی قدرت حرف می‌زنند. پس شکی نیست که دانستن ماهیت چیستی و چگونگی کارکرد رسانه‌ها و شبکه‌های مجازی و اخبار یا به‌اصطلاح داشتن سواد رسانه‌ای در دنیای امروز که از هرسو با بمباران رسانه‌ای روبرو هستیم بسیار مهم است.
در این گزارش هفت کتاب در حوزه سواد رسانه‌ای را به شما معرفی می‌کنیم تا بتوانید راحت دست رسانه‌ها را حتی در چگونگی چینش گزارش‌های خبری‌شان بخوانید.
کتاب اخبار: راهنمای کاربر
آلن دوباتن در کتاب «اخبار؛ راهنمای کاربر» از دیدگاهی جدید به بررسی نمونه‌های رایج گزارش‌های خبری از قبیل سوانح هوایی، قتل، رسوایی سیاسی، و مصاحبه با شخصیت‌های سرشناس پرداخته و سوالاتی تفکربرانگیز مطرح کرده است: چرا گزارش‌های فجایع جذاب‌اند؟ چرا وقتی سیاستمداری وجهه خود را از دست می‌دهد لبخند می‌زنیم؟ او در این روند مخاطب را به سمت درکی روشن از نیرویی هدایت می‌کند که بیش از همه بر نگاه ما به واقعیت اثر می‌گذارد.
به اعتقاد نویسنده اخبار می‌داند چطور مکانیسمش را از نظرها پنهان کند و چون و چرا کردن درباره‌اش را دشوار سازد. اخبار به زبانی بدون لهجه و طبیعی، و بدون ارجاع به دیدگاه مملو از فرضیات خود، با ما سخن می‌گوید. اخبار آشکار نمی‌کند که صرفا امور جهان ما را گزارش نمی‌کند، بلکه بی‌وقفه در حال خلق سیاره‌ای جدید در ذهن ماست، جهانی که با اولویت‌های کاملا متمایز اخبار همسوست.
اما چرا ما مخاطبان دست از مراجعه به اخبار برنمی‌داریم؟ دوباتن دلیل عمده آن را ترس می‌داند و می‌گوید معمولا بعد از مدت کوتاهی دور ماندن از اخبار دچار ترس و وحشت می‌شویم. چون می‌دانیم همه‌چیز ممکن است به‌سرعت خراب شود: ممکن است مخزن سوخت هواپیمای ایرباس ۳۸۰ نشت کند و آتش بگیرد، ممکن است ویروس یک خفاش آفریقایی از گونه‌ای به گونه دیگر سرایت کند و از طریق هواکش یک قطار ژاپنی در میان مردم پخش شود، ممکن است سرمایه‌گذاران برای خرید ارز هجوم ببرند و پدری به‌ظاهر عادی در جای دیگر وحشیانه به زندگی دو فرزند زیبا و نوپای خود پایان دهد.
کتاب همچنین بعدی آرمان‌شهری نیز دارد و در آن نه فقط از چیستی فعلی اخبار سوال شده، بلکه تلاش بر این بوده تا خواننده را وارد به تجسم وضعیت آن در آینده سازد. رویای یک سازمان خبری آرمانی به‌معنای بی‌اعتنایی به واقعیات اقتصادی و اجتماعی نیست، چنین رویایی از تمایل به گریز از فرضیات بدبینانه‌ای سرچشمه می‌گیرد که شاید به‌سادگی در مقابلشان تسلیم شده‌ایم.
بخوانید: ۸ رمان برنده جایزه پولیتزر که باید بخوانید
درک تئوری رسانه
کتاب «درک تئوری رسانه» یک راهنمای مقدماتی برای تئوری‌های اصلی مربوط به رسانه است. «کوین ویلیامز»، پروفسور ارتباطات در دانشگاه سو آنسا، در این کتاب بر اهمیت استفاده از تئوری نه‌تنها در جهت فهم نقش رسانه‌ها در جامعه، بلکه در درک ابعاد خاصی از فرآیند ارتباطات و رسانه‌های جمعی تأکید دارد. کتاب با اشاره به توسعه تاریخی تئوری‌های مربوط به رسانه‌ها، به معرفی برخی از رویکردها و چشم اندازهای اساسی می‌پردازد که تئوری رسانه را شکل داده‌اند؛ رویکردهایی نظیر مارکسیسم، لبیرال- پلورالیسم، فمنیسم و پست مدرنیسم.
تاریخ تئوری رسانه‌ها، فرآیند تولید، محتوای رسانه‌ها، تئوری‌های ناظر بر تأثیر رسانه‌ها بر مخاطبان و تحولات و تئوری رسانه‌ها نیز از دیگر بخش‌های این کتاب هستند.
بخوانید: ۷ کتاب از مارک تواین که باید بخوانیم
نظریه سواد رسانه‌ای
دبلیو جیمزپاتر در این کتاب سعی دارد به این پرسش پاسخ بدهد که چرا به نظریه سواد رسانه‌ای نیازمندیم؟ و در دوازده فصل ضمن تشریح ساختار سواد رسانه‌ای از مدل‌های مختلف آن و دام‌های رسانه‌ها برای فریب ذهن مخاطب می‌گوید و سازوکارهایی را بررسی می‌کند که در دست‌یابی به اهداف گوناگون سواد رسانه‌ای موفق بوده‌اند.
عناوین سرفصل‌های کتاب نیز عبارتند از: تشریح ساختار سواد رسانه‌ای، تعریف‌ها و تمایزها، مدل سواد رسانه‌ای، ساختار اساسی دانش، مرکز تصمیم‌گیری مخاطب، قابلیت‌ها و مهارت‌های سواد رسانه‌ای، پالایش پیام، معنایابی، معناسازی، دام‌های معناسازی و تجربه‌ها.
نویسنده در پیش‌گفتار یادآوری می‌کند: در این کتاب، یک نظریه کلی در مورد سواد رسانه‌ای ارائه می‌دهد … و برای بسط این نظریه، مطالب بسیاری ( اما نه انحصاری ) از ادبیات علوم اجتماعی، به‌ویژه روانشناسی برگرفته است. وی تاکید می‌کند … این نظریه مانند نظریه‌های روانشناسی نیست که بر یک یا دو ساختار فرضی تمرکز کرده، آنگاه این ساختار را با ساختارها، آمارها و یا متغیرهای وضعیتی دیگری پیوند دهد که جزئی از مجموعه کوچکی از پنداشته‌های ذاتاً پیش‌بینی‌گر هستند. آن‌ها نظریه‌های محدودی هستند که بزرگترین سرمایه‌شان توضیحات دقیق و ژرفی است که ارائه می‌دهند. در نظریه سواد رسانه‌ای نظریة گسترده‌تر از یک نظریه صرف روانشناسی است زیرا هدف در اینجا ارائه نقشه‌ای از پدیده پیچیده و گسترده سواد رسانه‌ای بود.
بخوانید: ۷ کتاب موثر برای تقویت حس خلاقیت در خود
کتاب روان سیاست: نئولیبرالیسم و تکنولوژی های جدید قدرت
کتاب «روان سیاست: نئولیبرالیسم و تکنولوژی‌های جدید قدرت» نوشته بیونگ چول هان از این می‌گوید که در عصر روان‌سیاست، سیاست‌ورزی هم دگرگون شده است. سیاست‌ورزی به‌عنوان یک فعالیت جمعی و اشتراکی در مخیله ما نمی‌گنجد، چون عادت کرده‌ایم به‌جای شهروند، مصرف‌کننده باشیم.
به عقیده نویسنده، سیاست‌مدارها با ما مثل مصرف‌کنندگانی برخورد می‌کنند که باید چیزی تحویلشان داده شود؛ غرولندهای ما از سیاست هم مثل مصرف‌کنندگانی است که از یک محصول یا خدمات نامناسب شاکی‌اند. هرکسی که از اعتراف در صحن علنی جامعه امتناع کند، نکوهش می‌شود. شما توییت می‌کنید پس هستید، لایک می‌کنید تا بی‌تردید لایک بگیرید؛ به تک‌تک جزئیات کسالت‌بار زندگی‌تان اعتراف کنید تا نجات یابید. بیونگ چول هان حتی پا را فراتر می‌گذارد و در بازتعریف سیاست نئولیبرال می‌نویسد: «نئولیبرالیسم یعنی سرمایه‌داری لایک‌ها.»
نویسنده روان‌سیاست نئولیبرال را با اشکال پیراسته‌تر استثمار همراه می‌داند. در نگاه او کارگاه‌های بی‌شمار مدیریت خود، خلوت‌گزینی‌های انگیزه‌بخش و سمینارهای مربوط به شخصیت یا تربیت روانی خود بهینه‌سازی بی‌حدوحصر و افزایش کارایی را وعده می‌دهند نیز بخشی از زنجیره مذکور هستند. آن‌ها با تکنیک‌های نئولیبرالی سلطه هدایت می‌شوند، تکنیک‌هایی که هدفشان نه‌تنها سود بردن از زمان کار، بلکه سود بردن از خود شخص است: تمام توجه فرد و درواقع خود زندگی او.
بخوانید: ۸ کتاب برتر زیگموند فروید، پدر علم روانکاوی
امپریالیسم سایبر
نویسنده کتاب امپریالیسم سایبر کوشیده تا برخی از پرسش‌های انتقادی در مورد اینترنت را مطرح کرده پاسخ بدهد که با وجود اینترنت چه مفاهیم و برداشت‌های جدیدی درباره هویت ملی پدید خواهد آمد؟
او می‌پرسد آیا این تکنولوژی با فراهم کردن فرصت مشارکت در طیف وسیعی از فعالیت‌های منطقه‌ای و جهانی برای مردم سراسرجهان یک جهانگرایی واقعی ایجاد خواهد کرد؟ آیا تمامی ملت‌هادر ایجاد ابر بزرگراه اطلاعاتی فعالانه شرکت خواهند داشت یا اینترنت تنها به تکثیر و تشدید نابرابری های مزمن تکنولوژیک جهانی خواهد پرداخت؟ آیا همکاری‌های جهانی سایبر شیوه‌های بهتری برای اداره و شریک شدن در منابع درون ملتها و میان ملتها ارائه خواهد داد؟
مترجم کتاب دکترای علوم سیاسی است و تالیف کتاب‌های ارتباطات سیاسی و مقدمه‌ای بر روش تحقیق و تاریخ و اصول روابط بین الملل را هم در کارنامه دارد.
بخوانید: ۷ کتابی درباره اسطوره‌ها و چیستی آن‌ها
کتاب مانیفست سایبرگ
کتاب مانیفست سایبرگ نوشته دانا هاراوی؛ فمینیسم را در روابط اجتماعیِ علم و فن‌آوری مورد توجه خود قرار داده است. نویسنده کتاب دانا هاراوی متولد ۱۹۴۴ است و در زمینه‌های مطالعاتی هم‌چون فلسفه و جانورشناسی و در عین حال مطالعات جنسیت و زنان فعال است. او در سال ۲۰۰۰ جایزه‌ای را برای مطالعات اجتماعی در علم، دریافت کرد. پس از آن تمرکز عمده هاراوی نیز بر همین موضوع شکل گرفته و بیشتر عمر خود را در این حوزه صرف کرده است.
کتاب درواقع بخش از اثر اصلی هاراوی «میمون‌ها، سایبرگ و زنان، بازابداع طبیعت» در نظریه‌پردازی از سیاست پساانسان، سایبرگ و ایده‌آل فنی و اسطوره‌ای است که چون از اهمیت به‌سزایی برخوردار است در کتابی جادگانه به نام مانیفست سایبرگ ارائه شده است. هاراوی در مانیفست خود، استعاره سایبرگ را برای بحث در باب روابط علم، فن‌آوری و فمینیسم سوسیالیستی مطرح می‌کند. او در این اثر نشان می‌دهد که فرهنگ فن‌آوری، دوگانه‌انگاری‌های قدیمی اندیشه غربی مانند ذهن/ بدن، من/ دیگری، انسان/ حیوان، مرد/ زن، انسان/ ماشین و .. را به چالش کشانده است.
او می‌گوید ما دیگر قادر نیستیم در قالب این دوتایی ها و یا حتی در قالب هویتی بیولوژیکی فکر کنیم. در واقع ما سایبرگ شده‌ایم، مخلوطی از انسان و ماشین که سویه زیست شناسانه دانا هاراوی در مطالعات فرهنگی، زنان، ادبیات و فلسفه از نفوذ و اهمیت فراوانی برخوردار است.
بخوانید: ۹ کتاب برتر ترجمه شده توسط محمد قاضی
جنگ روانی
در این کتاب نویسنده نگاهی عمیق و موشکافانه به جنگ کلامی داشته است و می‌گوید کلام چه مخفی و چه علنی، چه شفاهی و چه مکتوب، از سلاح‌هایی محسوب می‌شود که به سمت ذهن و فکر انسان نشانه رفته است و در صورتی که بتواند بر احساسات او غلبه یابد، قادر خواهد بود تا اعماق وجود انسان نفوذ کند.
کتاب در هشت بخش پیدایش رفتارهای اجتماعی جنگ روانی، ریشه‌های تاریخی و مفاهیم مختلف آن و همچنین سازماندهی جنگ روانی و قابلیت‌های افراد در برخورد با این جنگ روانی را روایت می‌کند. نویسنده در ادامه از چیستی و چگونگی طرح‌ریزی عملیات جنگ روانی و هدف‌های سیاسی و نظامی آن می‌گوید و عرصه‌های ارتباطات را در شیوع این جنگ روانی معرفی می‌کند.
بخشی از کتاب هم به تعریف شایعه، طبقه‌بندی شایعات، شایعه از دیدگاه روانشناسی، راهنمای تحلیل شایعات و مقاومت در برابر شایعات اختصاص داده شده و از تاثیر افکار عمومی و تبلیغات در گسترش جنگ روانی می‌نویسد و انواع تبلیغات و نقش نظرخواهی‌ها در ارزیابی جنگ روانی را شرح می‌دهد.
بررسی نقش اطلاعات در جنگ روانی، اطلاعات تبلیغاتی و تحلیل تبلیغات موشکافانه و در نهایت معرفی انقلاب ۲۳ ژوئیه بر ضد روش‌های استعماری و ارتجاعی به عنوان نمونه‌ای برای آنچه تاکنون گفته نیز پایان‌بخش کتاب هستند.
