جامعه‌شناسی، مردم‌شناسی و انسان‌شناسی حوزه‌هایی بسیار گسترده در علوم انسانی هستند که روز‌به‌روز هم به دایره مطالعاتی و پژوهشی آنها افزوده می‌شود. تلاش جامعه‌شناسی نوین و مدرین هرچه بیشتر وسعت دادن به معنا و مفهوم جمعی و شرح روشن‌تر درباره چیستی آن و چگونگی شکل‌گیری‌اش است.
به‌عنوات مثال بدن و سکشوالیته نیز امروز یکی از متغییرهای مطالعاتی مهم در حوزه‌های جغرافیا و شهرسازی و … است که بیان چگونگی ارتباط میان عدالت شهری و عدالت جنسیتی و … را شرح بسط میدهد. اجتماعی شدن و اجتماعی ماندن انسان به فاکتورهای زیادی بستگی دارد، همان‌طور که احساس شادی و همبستگی جمعی قطعا متغییرهای خاص خودش را دارد.
در این گزارش هف کتاب متفاوت در حوزه‌های مختلف علوم اجتماعی را به شما معرفی کرده‌ایم که هرکدام به نوعی پاسخی هستند درباره موضوعاتی که در بالا اشاره شد: از بدن یا هوش اجتماعی و خوشبختی جمعی.
کتاب قدرت هوش اجتماعی
در پشت جلد این کتاب آمده است: کتاب «قدرت هوش اجتماعی» نوشته تونی بوزان است. کتاب متشکل از ده بخش است و در هر بخش مطالبی را با این عناوین می‌خوانید: «هوش اجتماعی یعنی چه و چرا مهم است؟»؛ «پیش‌بینی رفتار دیگران، حرکات بدن و مهارت یافتن در آن»؛ «هنر گوش کردن یا شنونده بودن»؛ «برقراری ارتباط»؛ «چه طور در میان جمع بدرخشیم»؛ «طرز برخورد با نگرش»؛ «تعامل، چه طور دوست پیدا کنیم و بر دیگران تأثیر بگذاریم»؛ «بخشش‌های اجتماعی، یا چه‌کاری را چه وقت انجام دهیم»؛ «علائم موفقیت اجتماعی»؛ «قدرت ده».
همچنین در پشت‌نویس این کتاب می‌خوانید: «آیا دل تان می‌خواهد در شرایط اجتماعی احساس راحتی کنید؟ به‌راحتی دوست پیدا کنید و روابط ماندگار برقرار کنید؟ با پرورش قدرت هوش اجتماعی در خودتان، قادر خواهید بود کسانی را که با آنها آشنا می‌شوید درک و تحسین کنید. بفهمید چه چیز به آنها انگیزه میدهد، نیازهای شخصیشان چیست، چه طور می‌شود به آنها احساس آسایش داد و چه طور می‌توانید کاری کنید که از آشنایی با شما خوشحال باشند.
نویسنده می‌‌گوید این هوش فوق‌العاده مهم کمک میکند تا دارنده آن، از گرداب مذاکرات و سوءتفاهم‌ها مثل قایقرانی ماهر بگذرد و بحث را به پایان ببرد. این مهارت‌ها ایجاب میکند که دارنده ی هوش اجتماعی هم فوق‌العاده خوش صحبت باشد و هم مستمع خوبی باشد، در اجتماعات بزرگ با موفقیت ارتباط برقرار کند. با همه، صرف نظر از سن، پیشینه‌ی فرهنگی و قشر اجتماعی راحت برخورد کند و (مهم‌تر از آن) دیگران در کنار او احساس آرامش کنند.
بخوانید: ۷ کتاب علیه مردانگی تیپیکال! قبول کنید مردان سروته یک کرباس نیستند
کتاب جامعه‌شناسی ادراک عاشقانه
جامعه‌شناسی ادراک عاشقانه کتابی نوشته مهرداد ناظری و مارال فروغی درباره درک انسان امروزی از معانی گوناگون عشق و بررسی ارادراک عاشقانه انسان مدرن است.
این کتاب به بررسی و تحقیق درباره مفهوم ادراک عاشقانه از منظر اجتماعی و فرهنگی میپردازد و نشان میدهد که چگونه کنشگر در روندهای اجتماعی، ذهن و احساس عاشقانه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌اش شکل میگیرد. این کتاب تبیین میکند که عشق در انسان، هزاران راه برای رشد و تجربه کردن دارد و میتواند در قالب‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌هایی نظیر نابالغ، تروماتیک (آسیب‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌زا) و بالغ شکل گیرد که البته ممکن است فردی در رابطه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای حتی از منظر بیرونی آسیب‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌زا حضور داشته باشد و احساس لذت کند؛ لذا آنچه این اثر بر آن صحه می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌گذارد، درک عشق در معنای متکثر و امروزین آن است. مطالعه در پیشینه این کار نشان میدهد تاکنون در این زمینه در فارسی و حتی انگلیسی (به طور مستقیم) تألیفی یافت نشده است و جنبه نوآورانه دارد. در زمینه عشق آثار دیگر یکی از نویسندگان این کتاب در فهم موضوع تأثیرگذار است؛ کتاب‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های پازل‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های عشق، فانتزی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های عاشقانه، انسان عاشق در سه حرف و مدرسه مهرورز خلاق که همگی را همین ناشر به بازار کتاب تقدیم کرده است.
نویسندگان می‌گویند انسان امروز وابسته به تکنولوژی است؛ اما روشنفکران دلشان می‌خواهد که انسان مستقل از تکنولوژی را نیز مورد کندوکاو و بررسی قرار دهند. هرچه زمان می‌گذرد تابوها و غذای فوری در کنار هم بر ذهن بشر فرود می‌آیند. ما با دکمه‌ها به اوج می‌رویم، اما همچنان ارزش‌های سنتی در اطراف زندگی ما وجود دارد. بشر امروز راحت‌تر از هر زمان دیگری با دیگران ارتباط برقرار میکند؛ اما در این ارتباط تنهایی را نیز احساس میکند. در چنین شرایطی، کنشگر اجتماعی ملزم است که بین خواسته‌ها و نیازهایش، تناسبی برقرار کند. یکی از موضوعاتی که بشر همواره با آن مواجه می‌شود، مسئله عشق است. عشق از جمله موضوعاتی است که از گذشته‌های بسیار دور تا به امروز وجود داشته، اما به‌طور حتم، امروزه درک و دریافت ما از عشق بسیار تغییر کرده است، ما با فهم‌های جدیدی از عشق مواج هستیم. برای فهم عشق همواره از اصطلاح ادراک استفاده می‌شود. این کتاب قصد آن را دارد که مفهوم ادراک، به‌ویژه ادراک عاشقانه را تجزیه و تحلیل و تفسیر کند.
بخوانید: ۱۰ کتاب برتر برای شروع به مطالعه جامعه شناسی
کتاب آداب و آیین‌های گذر انسان ایرانی
انسان در روند دگرگونی‌های زیستی و اجتماعی خود (تولد، بلوغ، ازدواج و مرگ) سه مرحله پیش رو دارد: جدایی، انتقال و پیوستن. در مرحلۀ نخست از جایگاه و وضعیت موجود جدا می‌شود، در مرحله دوم از آن می‌گذرد و در مرحله سوم در موقعیتی جدید به جامعه می‌پیوندد. مرحله گذر مرحله‌ای است که در آن شخص مراسم و آیین‌هایی را از سر گذرانده و پایگاهی را پشت سر نهاده، امّا هنوز به پایگاه دیگر راه نیافته است. گویی بر درگاه و آستانه خانه است، نه درون خانه و یا بیرون آن؛ در مرحله پیوستن است که آدمی به جایگاه و موقعیت جدید خود راه می‌یابد. آداب و آیین‌های گذر البته در پاره‌ای از جوامع سنتی رنگ باخته‌اند و در جوامع مدرن به درون لایه‌های رفتاری خزیده‌اند، اما هنوز در حیات اجتماعی-فرهنگی انسان به‌اقتضای هر محیط حضور و کارکردی چشمگیر دارند.
نگارنده در این مجموعه به آداب، مراسم و آیین‌های مربوط به رویدادهای حیات بشری، یعنی زادن و کودکی، بلوغ و ازدواج و مرگ و سوگ پرداخته و در تحلیل تطبیقی آنها با توجه به مناطق مختلف ایران و موارد مشابه در اساطیر و افسانه‌های کشورها و ملل باستانی نکاتی را مطرح کرده است. مقصود از گذر یا گذار هم در کتاب در واقع گذشتن و درآمدن از یک مرحله به مرحله‌ای دیگر از حیات زیستی و فرهنگی است که با آیین‌ها و مراسمی ویژه همراه می‌شود.
بخوانید: ۷ کتابی که کمک میکند دست رسانه‌ها را بخوانیم
کتاب سیاست شادکامی
درک باک، رئیس سابق دانشگاه هارواد، در سیاست شادکامی این مسأله را مورد بررسی قرار میدهد که حکومت‌ها چگونه می‌توانند از داده‌های روزافزون دربارهٔ علل شادکامی انسان‌ها استفاده کنند تا بهروزی و کیفیت زندگی تمام شهروندان را افزایش دهند. در طی چهل سال گذشته، هزاران مطالعه و تحقیق در باب شادکامی صورت گرفته است. بعضی از این تحقیقات به شادکامی ناشی از فعالیت‌های روزانه مانند کار کردن، ملاقات دوستان یا کارهای شاق خانه می‌پردازند. بعضی دیگر از این تحقیقات می‌کوشند میزان تأثیر درآمد، خانواده، دین، و دیگر عوامل را بر شادکامی انسان‌ها بسنجند.
باک با ارزیابی نقاط قوت و ضعف تحقیقات راجع به شادکامی، لوازم سیاسی آن تحقیقات را در این حوزه‌ها دنبال میکند: رشد اقتصادی، برابری، بازنشستگی، بیکاری، خدمات سلامت، سلامت روانی، مسائل خانواده، تعلیم و تربیت، و کیفیت حکومت. کتاب عمیق و ارزشمند و به‌هنگام سیاست شادکامی پرتویی جدی بر این مسأله می‌افکند که چه چیزی انسان‌ها را شادکام میکند و چگونه حکومت‌ها می‌توانند رضایت بیشتری برای همگان، و نه فقط عده‌ای اندک، به ارمغان بیاورند.
در کتاب «سیاست شادکامی» آمده است که طی چهل سال گذشته، هزاران مطالعه در مورد موضوع خوشبختی انجام شده است. برخی از آنها سطح شادی یا نارضایتی مرتبط با فعالیت‌های روزمره معمولی، مانند کار، دیدن دوستان یا انجام کارهای خانگی را بررسی کرده‌اند. برخی دیگر سعی کرده‌اند تا میزان درآمد، خانواده، مذهب و سایر عوامل را با رضایت مردم از زندگی خود مرتبط بدانند. سازمان گالوپ انجام تحقیقات جهانی درباره خوشبختی را آغاز کرده است، و چندین کشور در صدد انتشار گزارش‌های دوره‌ای در مورد رشد یا کاهش شادی در بین مردم خود هستند. یک ملت، کشور بوتان کوچک، در واقع شادی ملی را هدف اصلی سیاست داخلی کشور خود قرار داده است. چگونه تحقیقات درباره شادی میتواند بر سیاست دولت در ایالات متحده و دیگر کشور ها تأثیر بگذارد؟
بخوانید: ۷ داستان دینی و معنوی که شما را به خدا نزدیک‌تر میکند
کتاب جامعه‌شناسی بدن
جامعه‌شناسی بدن، شاخه‌ای از جامعه‌شناسی است که به طور خاص به مفهوم بدن‌مندی به‌مثابه پدیده‌ای اجتماعی، موضوعی نمادین، یک بازنمود و عاملی برای تخیل میپردازد. این شاخه، همواره به یادمان می‌آورد کنش‌های سازندۀ بافت زندگی روزمره، از ساده‌ترین اشکال آن تا پیچیده‌ترینشان، نیازمند دخالت و عامل بدنی‌اند. انسان ولو صرفا با فعالیت‌های دریافتی حس‌های خود در هر لحظه از زندگی‌اش، یعنی با دیدن، چشیدن، بوییدن، لمس کردن و غیره به جهان پیرامونش معانی دقیق میدهد.
حرکات فیزیکی انسان به مجموعه‌ای از نظام‌های نمادین مربوط می‌شوند. با زایش بدن، نشانه‌های آن نیز زاده می‌شوند و رشد می‌کنند و به هستی فردی و جمعی امکان می‌دهند. بدن محور رابطه با جهان است. مکان و زمانی که هستی از خلال تصویر خاص یک کنشگر تجسم می‌یابد. از خلال بدن، انسان ذات حیات را از آن خود میکند و این ذات را از طریق نظم‌های نمادین مشترک خود با اعضای جماعتی برای دیگران نیز به بیان می‌آورد. کنشگر بدین وسیله جهان را به گونه‌ای فیزیکی به اختیار خود در می‌آورد و از آن خود میکند.
فرایند اجتماعی شدن تجربۀ کالبدی، جزئی ثابت از شرایط اجتماعی انسان است که در دوره‌هایی از تجربه هستی خود، به خصوص در دوره کودکی و بلوغ در قدرتمندترین موقعیت قرار دارد. بیان بدن از لحاظ اجتماعی قابل انعطاف است ولو آن که همواره بنا بر سبک خاص زندگی هر فردی تجربه شود. دیگران کمک می‌کنند تا مرزهای جهان هر کس شکل بگیرد و بدن او بتواند برجستگی اجتماعی مورد نیازش را بیابد
بدن که در زمینه اجتماعی و فرهنگی احاطه‌کننده کنشگر شکل میگیرد، عاملی است نشانه‌ای که از خلال آن رابطه انسان با جهان بیرون به واقعیت بدل می‌شود: کنش‌های ادراکی و همچنین اشکال گوناگون بیان عواطف، نشانه‌های مناسکی در میان کنش‌ها، اداها (ژست‌ها) و شکلک‌ها، نحوه آرایش و سر و وضع و… . هستی انسان پیش از هر چیز، یک هستیِ بدنی است. جامعه‌شناسی نیز در جستجو برای روشن کردن این بخش از حیات انسانی، یعنی رابطه بدن با جهان، زمینه بسیار گسترده‌ای برای پژوهش می‌گشاید. جامعه‌شناسی با تمرکز بر بدن می‌کوشد از همه عوامل مربوط به آن فهرستی گرد آورد و برای درک منطقهای اجتماعی و فرهنگی که در بدن و در حرکات آدمی نهفته‌اند، زمینه فراهم آورد.
بخوانید: ۷ کتاب عالی برای یادگیری چگونگی ارتباط بهتر با دیگران
کتاب زندگی روزمره تهیدستان شهری
مطالعات پراکنده درباره‌ی جنبه‌های مختلف زندگی فرودستان شهری در ایران کم نیست، ولی کاری جدی، منسجم و به‌روز که روشنگر ابعاد جامعه‌شناختی، سیاسی و فرهنگی این گروه باشد به‌ندرت یافت می‌شود. کتاب علیرضا صادقی یکی از بهترین کارهای تحقیقی است که با جدیت زندگی روزمره‌ی فرودستان، مقاومت و چالش‌های آنان را در سالهای اخیر در معرض دید ما قرار میدهد.
این رساله شرح روایتِ زندگی تهیدستان شهری در اوایل دهه نود، خاصه سالهای ۱۳۹۲- ۱۳۹۰ است؛ دوره‌ای که برنامه‌ای نولیبرال به نحو پرشتابی قلمروهای متنوعی از زندگی تهیدستان را در نوردیده بود. هدف تحقیق حاضر، مطالعه سیاست زندگی روزمره مردمان عادی در مواجه با محروم سازی نولیبرالی در قلمروهای معیشت، کار و مسکن است؛ اینکه آنها برای ادامه بقا و بهبود بخشیدن به زندگی شان چه شیوه های عملی را به کار گرفتند و به چه نتایجی رسیدند؟
از دهه هفتاد در ایران با تجدید ساختار نولیبرالی، دولت ها به تدریج از مسئولیت‌های اجتماعی عقب نشستند و نیروی بازار را بر زندگی تهیدستان مسلط کردند. در کشورهای خاورمیانه که دولت‌ها اقتدارگرا هستند، فعالیت‌های جمعی و سازمان‌یافته بی‌رمق مانده‌اند و شورش‌های شهری موقتی و در معرض سرکوب‌اند، تهیدستان شهری برای مقابله با نیروی تصاحب‌گر بازار به استراتژی «پیشروی آرام» روی می‌آورند. گروه‌های فاقد امتیاز نه به شیوه‌های رسمی، که عمدتاً از آن طرد شده‌اند، بلکه با پرکتیس‌های عادی روزمره در قلمروهای «غیر رسمی» حضور خود را برای بهبود زندگی‌شان ابراز می‌کنند و ترتیبات قدرت را متزلزل می‌سازند.
بخوانید: ۷ کتابی برای آنها که زاده اضطراب جهان‌اند
کتاب پاره‌های انسان‌شناسی آنارشیستی
این کتاب دربردارنده زنجیره‌ای از افکار، طرح‌های اولیه از نظریات بالقوه و بیانیه‌های کوچک پیرامون انسان‌شناسی آنارشیستی است، اصل یا نظریه‌ای که به جامعه بدون حکومت اطلاق می‌گردد، جامعه‌ای که در آن همه امور با توافقات موجود میان گروه‌های مختلف منطقهای و حرفه‌ای پیش می رود و هر نوع اقتداری مردود است. این نظریه به جهت مزایایی که دارد باید در واقعیت موجود باشد و چرایی عدم وجود آن آغاز کننده مباحث کتاب پیش رو است.
گریبر در مقدمه کتاب می‌نویسد: هر نظریه اجتماعی آنارشیستی باید به نحوی خودآگاه هر ردی از پیشتاز باوری را بزداید. نقش روشنفکران یقینا شکل دهی سرآمدانی نیست که می‌توانند به تحلیل‌های راهبردی صحیح دست یابند، و آن گاه توده ها را به تبعیت وادارند. اما اگر نقش روشنفکران این نیست، پس چیست؟ این پرسش یکی از دلایلی است که من نام این جستار را «پاره‌های انسان‌شناسی آنارشیستی» گذاشته‌ام؛ زیرا حوزه‌ای است که به‌نظرم انسان شناسی به ویژه در موقعیت خوبی برای کمک قرار دارد.
و نه فقط بدین خاطر که انسان‌شناسان به جای جامعه‌شناسان یا مورخان، اکثر اجتماعات واقعا موجود خودگردان و اقتصادهای واقعا موجود غیربازاری را در جهان مورد تحقیق و بررسی قرار داده اند؛ بلکه همچنین بدین سبب که عمل مردم‌نگاری لااقل چیزی شبیه به یک الگو، ولو الگویی ناقص و ابتدایی، از این امر به‌دست میدهد که چگونه کنش فکری انقلابی غیرپیشتازباور میتواند کارساز باشد.
به‌زعم او وقتی دست به کار مردم نگاری می‌شویم، کنش مردم را مشاهده می‌کنیم و آن گاه می‌کوشیم به منطقهای پنهان نمادین، اخلاقی یا عمل‌گرایانه‌ای پی ببریم که شالوده اعمال افرادند؛ سعی می‌کنیم متوجه شویم که چگونه عادات و کنش‌های افراد به طرقی که آنها خودشان کاملا از آن آگاه نیستند، قابل درک می‌شوند. یکی از نقش‌های آشکار روشنفکر رادیکال دقیقا همین است: نگریستن به کسانی که دست به ایجاد بدیل‌های با دوام می زنند، تلاش برای فهم پیامدهای گسترده‌تر آنچه (از پیش) دارند انجام می‌دهند، و آن گاه ارائه ایده‌ها نه به‌مثابه تجویز بلکه به منزله ادای سهم و احتمالات؛ بلکه به‌مثابه هدیه.
