دلایل زیادی وجود دارد که ما کتاب میخوانیم. کتاب‌هایی درباره‌ی عشق، زندگی و سرنوشت آدم ها. کتب علمی، آموزشی و تاریخی. قسمتی از آن برای سرگرم شدن ماست و قسمتی دیگر برای آموختن.
از کودکی به ما گفته شده است که تاریخ، لمس لحظه هایی از زندگیست که در زندگی شخصیمان به وجود نخواهند آمد. اما چه چیز در تاریخ این همه ارزشمند است؟ صرفا دانستن آن چه که بر مردمان گذشته است شاید حس کنجکاوی ما را ارضا کند. اما ریشه های تاریخ به سرنوشت انسان‌ها گره خورده است. شاید وقتی تاریخ میخوانیم بخشی از آن را فراموش شده بیابیم. مردمان عادی که میان سطور بیرحم زمان گم شده‌اند. کسی از آنها اسم نمی‌برد و فراموش خواهند شد. درس گرفتن از تاریخ تنها به معنای تاسف خوردن و تعهد دادن نیست.
تاریخ چرخه‌ی تکرار عجیبی دارد. جنگ هایی که تکرار شدند و انسان‌هایی که همهی خطاهای پیشینیان را تکرار کردند. تاریخ آینه‌ی ماست، خواندن آن جذاب است و احساس خوبی از زنده بودن به ما می‌دهد! و ما را با افراد زیادی آشنا میکند..افرادی که در ایجاد تراژدی های تاریخ جنگ نقشی نداشتند، تاکتیک های جنگ را نمی‌دانستند و بار آن را به طرز ناعادلانه‌ای تحمل کردند. از اطرافیان خود حمایت و سایه‌ی مرگ حتمی را بر سر خود احساس کردند.
جنگ های جهانی را جنگ هایی تعریف کرده‌اند که اکثر مردم دنیا در آن شریک بوده‌اند. یعنی قسمت عمده‌ای از نیاکان ما. یکی از مخرب ترین قسمت های تاریخ انسان‌ها. درک درست پیرامون بدون دانستن سرنوشت غم‌انگیز سایر انسان‌ها امکانپذیر نیست. پس بیاید چشم‌هایمان را باز کنیم و کمی از آنها بخوانیم.
تاریخچه جنگ جهانی دوم – نوشته‌ی سایمون آدامز
برای خواندن در مورد جنگ جهانی، شاید بهتر باشد از تاریخچه مختصری در مورد آن شروع کنیم. همهی ما کمابیش در کتابهای درسی و رسانه‌ها در مورد جنگ‌ها شنیده‌ایم. کتاب تاریخچه جنگ جهانی با وقایعی شروع میشود که شیوع جنگ را رقم می‌زنند و با معرفی رهبران اصلی به برجسته سازی لحظات سرنوشت ساز مردم دنیا ادامه می‌دهد. از Midway و Pearl Harber گرفته تا جنگ در روسیه و صحراهای نامتناهی.
تصویری برجسته از فاجعه‌ای جهانی که منجر به مرگ بیشتر از ۵۰ میلیون نفر از مردم دنیا شد. این کتاب روایت شاهدان عینی از وقایع آشفته و ترسناک در خلال جنگ جهانی دوم است – از حمله‌ی بولز تا پایان اتمی جنگ- و استفاده از وسایل روزمره برای نجات جان خود و دیگران و یا کشتن آنها.
بخوانید: ۷ رمانی که پایان دنیا را روایت می‌کنند
سه سرباز – نوشته‌ی جان دس پاسوس
رمان سه سرباز، افشای سرنوشت مهیب سربازان در جنگ جهانی اول است و جان دس پاسوس یکی از خشن‌ترین پرتره های جنگ جهانی را در آن به تصویر کشیده است. سه سرباز روایت سه گانه‌ای از حریم جنگ است. فروشنده ای در سانفرانسیسکو، پسر مزرعه‌داری در ایندیانا و فارغ التحصیل با استعداد موسیقی. سه سرباز اکتشافی عجیب از ترس و جاه‌طلبی، سازگاری و شورش، مهربانی و خشونت و اثرات وحشیانه‌ی جنگ افزارها بر سربازان عادی است. جان دس پاسوس در شیکاگو متولد و در سال ۱۹۱۶ از دانشگاه هاروارد فارغالتحصیل شد.
خدمت او به عنوان راننده‌ی آمبولانس در جنگ جهانی اول، منجر به نگارش کتاب سه سرباز، یکی از کتابهای کلاسیک، واقع گرایانه و نقادانه جنگ شد و با آنکه زمان زیادی از نگارش این کتاب میگذرد، هنوز هم با داستان‌های جنگی دیگر مقایسه میشود. پاسوس خود زمانی که جوان بود، اغلب در قالب فردی معترض ظاهر می‌شد، در همان دوران بود که ایده نوشتن سه سرباز به سرش زد و تصمیم گرفت کتابی برپایه تجربیاتش در جبهه و جنگ بنویسد. او معتقد بود در جنگ، کارگران به اسارت کشیده می‌شوند.
شخصیت‌های داستان کتاب نیز در اسارت دیده می‌شوند که این اشاره به جنگی دارد که از جمله عوارض جهان سرمایه‌داری است و انسان‌ها راهی برای فرار از آن ندارند. موضوع آسیب‌شناسی جنگ و طرز نگاه سربازها به جنگ، کاملا در رمان احساس میشود.سه سرباز، حکایت جوانانی است که در اوج غرور جوانی، به اجبار راهی سفری دهشتبار و شاید غیر قابل بازگشت شده‌اند.
بخوانید: ۹ کتاب از نویسندگانی که تنها یک کتاب نوشتند
جنگ چهره‌ی زنانه ندارد – نوشته‌ی سوتلانا آلکساندرونا الکسیویچ
این کتاب، اعتراف و سند و حافظه‌ی تاریخی انسان‌هاست. گفتگویی با بیش از دویست زن که تعریف می‌کنند چگونه دختران جوانی که آرزوی عروس شدن داشتند، در سال ۱۹۴۱ به سرباز تبدیل شدند. بیش از پنجاه هزار زن در شوروی سابق، به میدان وحشتناک‌ترین جنگ قرن بیستم رفتند و به همراه مردان جنگیدند. این زن‌ها نه تنها زخم‌ها و جراحت ها را باندپیجی کردند، بلکه اسلحه به دست گرفتند و تیراندازی کردند. آنها دشمنانی را به قتل رساندند که ظلم بی سابقه‌ای را به سرزمین و فرزندانشان تحمیل کرده بودند.
سوتلانا الکسیویچ برای نوشتن این کتاب، چهار سال تمام وقت گذاشت و به شهرها، روستاها و شهرک‌ها رفت و با مصاحبه، داستان‌ها و خاطرات سربازان جنگ را مکتوب کرد. مطبوعات و منتقدان شوروی سابق، این کتاب را ” گزارش واضح و صادق وقایع گذشته، که بر ملت آنها تاثیر گذاشته بود” خواندند. البته وقایع نگاری مهمترین خصلت این کتاب نیست، بلکه تجربیات دلخراش زنانی است که روایت آنها از جنگ، جذابیت ناخوشایندی به آسایش حال حاضر ما می‌دهد.
بخوانید: ۶ کتاب برتر درباره جنگ جهانی اول
سلاخ خانه‌ی شماره‌ی پنج– نوشته‌ی کورت ونه گارت جونیور
انتخاب شده به عنوان یکی از صد رمان برتر تاریخ، این کتاب آمریکایی را به یکی از بزرگترین کتابهای ضد جنگ تاریخ بدل ساخته است. با طنزی تلخ و ادبیاتی پست مدرن روایتگر جنگ جهانی دوم و بمباران شهر درسدن است و نویسنده‌ی آن دو نام برای آن برگزیده است. نام دوم کتاب جنگ صلیبی کودکان است. کورت ونه گات جونیر در سال ۱۹۲۲ به دنیا امد و در سال ۱۹۴۳ به خدمت نظام رفت و در همان سال اسیر نازی ها شد و در سلاخ خانه ی شماره ی پنج که محل نگهداری گوشت بود دوران اسارتش را گذراند.
در همان سال‌های اسارتش بود که شهر درسدن توسط آمریکایی‌ها بمباران شد و در حدود ۱۳۴۰۰۰ نفر جان خود را از دست دادند. ونهگات از این ماجرا جان سالم به در برد و پس از آن مسئول بیرون کشیدن اجساد از زیر آوارها شد. به شیوه‌ی خود و با حضورش در داستان، دیدگاه‌های فلسفی و فکری خود را بیان میکند. مرگ را اختیار نمی‌داند و میگوید اگر زندگی یک اتفاق است، پس مرگ نیز یک واقعیت است این گونه است که پس از مرگ هر انسان میگوید ” بلی، رسم روزگار چنین است ”
بخوانید: ۷ کتاب علمی تخیلی که باید بخوانیم
دختری که رهایش کردی –نوشته‌ی جوجو مویز
جوجو مویز با شیوه‌ای هنرمندانه دو داستان موازی در دو زمان متفاوت را روایت میکند. موضوع اصلی داستان، اشغال فرانسه توسط نازی‌ها و غارت اشیاء هنری توسط آنهاست. پاریس، جنگ جهانی اول است و سوفی باید خانواده‌ش را در حالی که شوهر دلبندش در جبهه می‌جنگد در کنار هم نگاه دارد. هنگامی که شهر به دست آلمانیها میفتد سوفی مجبور میشود برای گذران زندگی خود در هتلی به آنها خدمت کند. لندن، صد سال بعد، لیو هدیهای از شوهر خود دریافت میکند که پرترهای از یک زن است متعلق به یک قرن پیش. تابلو در خلال جنگ از فرانسه به انگلستان منتقل شده است.
خواندن کتاب کمی شوکه‌کننده است و به عقیده‌ی منتقدین از سایر کتابهای جوجو مویز بهتر است. روایت لطیفی از عشق در خلال جنگ و شباهت‌هایی که پس از یک قرن هم می‌توانند دوام بیاورند. کتاب در سال ۲۰۱۲ به بازار ارائه شد و تقلای زنی است که برای دیدار مجدد همسرش، حاضر است دست به هر کاری بزند. بعدها از نقاشی این دلدار از چهره‌ی معشوقه‌ش، مخمصه ای راه می‌افتد و تمامی عقاید و باورهای زنی دیگر را در نسلی دیگر به چالش می‌کشد.
بخوانید: ۱۰ کتاب پر فروش روانشناسی برای شناخت بهتر خود
توپ های ماه اوت – نوشته‌ی باربارا تاکمن
کتاب توپ‌های ماه اوت بر ماه آغازین جنگ جهانی اول تمرکز دارد. تاکمن ضمن شرح ماوقع ماجرا، برای خواننده از بحث‌ها، طرح‌ها، استراتژی‌ها، رخدادهای جهان و احساسات جهانیان پیش و طی جنگ بزرگ روایت کرده‌است. توپ‌های ماه اوت، روایت قوی و واقعی جنگ است و شرحی از چیزی که تاکمن حس میکرد یا به آن باور دارد نیست. داستان این کتاب بسیار طولانیست و از همان سطور اول به ما میگوید که قصد دارد خواننده را کجای تاریخ جنگ بنشاند.
در طول کتاب، متوجه توانایی عجیب نویسنده در زنده کردن گذشته می‌شویم. شوخی طبعی نویسنده نیز لابلای سطور داستان قابل لمس است و به همراه او بعضی از سران جنگ را تحسین و یا با شک و تردیدهای ایشان همراه می‌شویم و یا همذات پنداری خاصی با شاهدان جنگ در وجودمان رخنه میکند آن هنگام که بوی شهرهای ویران و روستاهای نابود شده را ” خون، دارو، کود اسب و جسد مردگان ” توصیف می‌کنند.
بخوانید: ۱۰ کتاب پر فروش از لیست نیویورک تایمز که به فارسی ترجمه شده‌اند
بیست و هشت روز تمام – نوشته‌ی داوید زافیر
کتاب ۲۸ روز تمام، داستان دختریست به نام میرا که برای سیر کردن شکم خود و خواهرش، هانا، زندگی خود را به خطر انداخته و از بیرون گتو، غذا قاچاق میکند. آلمان نازی، پس از اشغال ورشو، اقدام به جداسازی یهودیان لهستان و اسکان آنها در منطقه‌ای قرنطینه به نام گتو میکند. هنگامی که آلمان نازی تصمیم می‌گیرد که افراد ساکن گتو باید از بین بروند، میرا به گروه‌های مقاومت یهودی می‌پیوندد.
این گروه مقاومت ۲۸ روز طولانی را در مقابل ارتش مخوف آلمان پایداری میکند. ۲۸ روزی که در طی آن، میرا لحظاتی لبریز از خشم، خیانت و رنج و خوشبختی را تجربه میکند و در خلال این روزها تصمیم می‌گیرد قلبش را به چه کسی تقدیم کند.
