جایزه من بوکر، یا به طور خلاصه‌تر، بوکر هرسال به رمانی که به زبان انگلیسی نوشته شده باشد اهدا می‌شود. تا قبل از سال ۲۰۱۴ میلادی، این جایزه تنها به شهروندان و نویسندگان کشورهای همسود بریتانیا، جمهوری ایرلند یا زیمبابوه اهدا می‌شد. اما پس از آن تمامی آثار انگلیسی زبان در آن بررسی می‌شوند. نام نویسنده برنده‌ی این مسابقه، در فروش کتابهای او تاثیری به‌سزا دارد.
جنبه بین‌المللی بودن این جایزه، اهمیت فراوانی به آن داده است و هر نویسنده زنده‌ای در هرجای این دنیا می‌تواند بوکر را متعلق به خود سازد. هر دوسال یکبار یک نویسنده‌ی غیر انگلیسی که اثری انگلیسی دارد، می‌تواند جایزه بین المللی بوکر را ببرد. هدف این جایزه ترویج داستان‌خوانی و خروجی آن کتاب‌هایی با کیفیت و جذاب است و البته جایزه نقدی ۵۰ هزار پوندی آن چشمگیر است.
هر ناشر می‌تواند تا دو عنوان کتاب جدید (چاپ همان سال) را به بنیاد بوکر معرفی کند. به علاوه، کتاب نویسندگانی که قبلاً جایزه بوکر را گرفته‌اند یا در ۱۰ سال گذشته جزو فهرست نهایی آن بوده‌اند نیز بررسی می‌شود. روند انتخاب برنده جایزه با تشکیل یک کمیته مشورتی که شامل یک نویسنده، دو ناشر، یک نماینده ادبی، یک کتاب فروش، یک کتابدار و یک رئیس منصوب شد توسط بنیاد جایزه بوکر است، آغاز می‌شود.
سپس کمیته مشورتی هیئت داوران که عضویت آن هر ساله تغییر می‌کند را انتخاب می‌کند. هرچند در موارد نادر ممکن است داور یک بار دیگر انتخاب شود. داوران از میان منتقدان برجسته ادبی، نویسندگان، دانشگاهیان و شخصیت‌های برجسته عمومی انتخاب می‌شوند.
در لیست زیر عنوان و بخش تحلیلی کوچکی از برندگان این جایزه را از سال ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۹ برای شما جمع‌آوری کرده‌ایم.
گلچین بیست سال گذشته‌ی من بوکر را با ما مطالعه کنید.
گیاهخوار- اثر هان کانگ
داستان گیاهخوار، در سه فصل مرتبط به هم روایتگر چالش‌های زنی از طبقه متوسط در کلانشهر سئول است که به یکباره تصمیم می‌گیرد علیرغم مخالفت پدر و برادرش به گیاهخواری بپردازد. شوهر تندخوی یئونگ‌های گیاهخواری او را نشان از اخلاق ناپسند و شورش علیه خود می‌پندارد. یئونگ‌های آنقدر به خود گرسنگی می‌دهد که تا سر حد مرگ پیش می‌رود و مانند زنی دیوانه انتظار دارد تبدیل به یک درخت شود.
در این راستا او همچنین با مخالفت پدر و برادرانش رو به رو می‌شود و تصمیمش باعث طرد شدن از خانواده‌اش می‌شود گیاهخواری در سال ۲۰۱۶ برنده جایزه معتبر بوکر می‌گردد و به گفته داوران همین مراسم اثریست دقیق و آشفته که به زیبایی تنظیم شده و ترکیبی شگفت‌انگیز از زیبایی و ترس را به نمایش می‌گذارد.
بخوانید: ۱۰ کتاب برنده جایزه پولیتزر که به زبان فارسی ترجمه شده‌اند
مجرمان را بیاورید – هیلاری مانتل
هیلاری مانتل در پی کتاب تالار گرگ، برنده جایزه سال ۲۰۰۹ و جایزه بهترین کتاب پرفروش نیویورک تایمز، با سقوط آن بولین درمجرمان را بیاورید به قلب تاریخ تودور وارد می شود. اگرچه آن برای ازدواج با او هفت سال جنگید، هنری دیگر تمایلی به او ندارد. او نتوانسته است برای او فرزندی بیاورد. هنگامی که کاترین برکنار شده در زمان تبعید درگذشت، آن کاملا به عنوان مرکز شایعات و بدخواهی ها قرار می گیرد. رمان تاریخی چهارچوبی است در دست نویسنده که تاریخ را از درون این چهارچوپ، تمامیت یک دوران یا یک روند تاریخی را نمیتوان دید.
این نوع رمان، نمی تواند به اصل تاریخ وفادار بماند. هیلاری مانتل روایتی از دوران پر آشوب، اما اثر گذار بر آینده ی بریتانیا و اروپا در قرن شانزدهم را به دست داده است. بخش اول این رمان با نام تالار گرگ که جایزه من بوکر را دریافت کرده توسط کتابسرای تندیس انتشار یافت و با پذیرش اهل نظر استقبال شد. مجرمان را بیاورید در واقع ادامه‌ی رمان تالار گرگ از دوران پر حادثه ی هنری هشتم است و مانتل می گوید شاید تا چند کتاب دیگر ادامه یابد. نویسنده بیش از توجه به روند و منطق تاریخ و عناصر تاریخ ساز، به زیست و گذران مردم توجه دارد. به علاوه نشان می دهد در عرصه ی سیاست چگونه آدم‌هایی چون تامس کرامول می توانند با ناراستی، دسیسه و نزدیکی به کانون قدرت و بی پروایی، در خدمت خواست های پادشاه درآیند.
بخوانید: جایزه هوشنگ گلشیری و ۸ رمان برنده این جایزه
گریزها- اولگا توکارچوک
كتاب گريزها اثري است از نويسنده ي محبوب لهستاني، اولگا توكارچوك، رمان افسانه اي، حقيقي و تاريخي گريزها با سفر در كالبد آدمي و جهان هستي در زمان هاي گوناگون، زندگي، مرگ، حركت و سلوك را به زيبايي توصيف مي‌كند و حقيقت طبيعت بشر را به تصوير مي‌كشد. اين كتاب ۱۶۰ بخش دارد كه هركدام با دوجمله و يا حتي چند صفحه گريزي به زمان يا درون انسان مي‌زنند. رمان پيش رو تا كنون موفق به دريافت جايزه ادبي نايكي لهستان و جايزه من بوكر شده است.
گریزها شامل داستان‌هایی است که گاه احساس می‌شود از منابع باستانی الهام گرفته شده و گاه ساختگی هستند و در عین کوتاهی روایت‌ها، یادآور آثار کلاسیک متأخران روسی است؛ از این جهت که احوالات کاراکترها با جزییات دنبال می‌شود و حس همراهی با آنان را به خواننده می‌دهد. از سوی دیگر این رمان، یادآور آثار متجددانی همچون کوندرا و کالوینو است؛ از این جهت که دارای پشتوانه فلسفی و نه احساسی است و به دنبال عمق بخشیدن به کاراکترهاست.
بخوانید: ۱۰ کتاب از زنان برنده‌ی جایزه نوبل
مسیری باریک به ژرفای شمال- اثر ریچارد فلاناگان
این داستان، شرح یکی از مهم ترین اتفاقات تاریخ ژاپن، ساخت خط آهن تایلند – برمه در طول جنگ جهانی دوم، مشهور به خط آهن مرگ است. در ناامیدی حاکم بر اردوگاه اسیران جنگی در ژاپن، دکتر جراح، دوریگو ایوانز که دو سال پیش از آن درگیر عشقی بی سرانجام شده، می‌کوشد تا سربازان تحت فرمانش را از گرسنگی، طاعون و شکنجه نجات دهد و در همین زمان، نامه ای به دستش می رسد که مسیر زندگی اش را برای همیشه تغییر می‌دهد.
در این رمان، با بی‌عدالتی‌های زمان جنگ و بدتر از آن، با بی‌عدالتی‌های پس از جنگ آشنا می‌شوید و مشاهده می‌کنید که چگونه یک ضد قهرمان، تبدیل به یک قهرمان و یک قهرمان واقعی، براحتی به دست فراموشی سپرده می‌شود. این کتاب، ترکیبی از عشق و بی‌رحمی، دلبستگی و نفرت، امید و سرخوردگی است. داستان مسیری باریک به ژرفای شمال، آزمون بزرگی است برای نشان دادن اینکه انسان خوب کیست و انسان بد کدام است و مهم‌تر اینکه، زندگی پس از پایان جنگ، چقدر سخت است.
باید گفت که این اثر ریچارد فلاناگان، تابلویی پر نقش و نگار است که بیش از هر تابلوی دیگری قابل ستایش است. اگر خواننده در داستان کاملاً غرق شود، بخوبی متوجه تخصیص زمان به شخصیت‌ها، کامل بودن داستان از هر نظر، ضروریت مکث‌ها و سپس جهشی ناگهانی به جلو می‌شود. بازی با زمان را در می‌یابد که همگی در کامل‌ترین شکل ممکن بیان شده‌اند. چیزی که شاید در زندگی در نیافته‌ایم، اما فلاناگان آن را بخوبی به ما نشان داده است.
بخوانید: ۸ رمان برنده جایزه پولیتزر که باید بخوانید
میراث گمشدگی- اثر کایران دسای
میراث گمشدگی ترجمه رمانی از کیران دسای نویسنده هندی است و البته با نام های میراث پوچ یا میراث از دست رفته نیز شناخته می‌شود و رمانی است با موضوعات اساسی عصر از جمله مدرنیته، جهانی شدن تداخلات فرهنگی، بنیادگرایی و خشونت‌های تروریستی و… . این رمان نابرابری‌های نژادی و اجتماعی و اقتصادی را به شکلی بسیار ملموس نشان می‌دهد. خانم دسای با استفاده از مهارت خود در طنز، فاجعه پیچیدگی‌های ظریف شخصیت‌ها و اوضاع و شرایط مردم را به تصویر می‌کشد. اثر او به طرز حیرت‌انگیز و نامعمولی، انعطاف‌پذیر، متوازن و سرشار از انرژی است.
کتاب میراث گمشدگی با روایتی بسیار ساده آغاز می‌شود اما در ادامه گسترش می‌یابد. به حکومت انتقاد می‌کند، تجربهی مهاجرت را بررسی می‌کند و همچنین از تجربهی کسانی می‌گوید که مهاجران در کشور و پشت سر خود باقی گذاشته‌اند. تفاوت‌ها میان طبقات و فرهنگ ناشی از استعمار که موجب معضلات اجتماعی شده است نیز از نکات مورد توجه دسای در این کتاب است. این تجربیات برای مردم بسیاری از کشورها آشنا به نظر می‌رسد و مردم هند نیز از آن دسته‌اند.
بخوانید: ۸ کتاب داستان آلمانی: روایت‌هایی از جنگ جهانی و دیوار برلین
لینکن در برزخ- اثر جورج ساندرز
رمان لینکلن در برزخ، برنده‌ی جایزه‌‌ی ادبی من بوکر ۲۰۱۷، تأثیرگذار، خلاقانه و از حیث سبک و محتوا بسیار متفاوت است. این اثر با سبک نگارش و مطالبی که دارد هر کسی را به خود جذب می‌کند و فارغ از همه امورات زندگی، شما را به فکر فرو میبرد و پرسش‌های فلسفی و اخلاقی در ذهن شما ایجاد می‌کند. ساندرز در این کتاب ما را با این کتاب به سفری جادویی میبرد. لینکلن شانزدهمین رئیس‌جمهور آمریکا بر سر مزار پسر ده‌ساله‌اش می‌رود و به مرگ فرزندش فکر می‌کند.
داستان در عالم باردو رُخ می‌دهد. باردو واژه‌ای بودایی است، جایی که روح میان تناسخ و مرگ به سر میبرد و با جسم ارتباطی ندارد. کسانی که مرده‌اند مرگ خود را باور ندارند و خود را بیمار می‌پندارند و در آرزوی بازگشت به مکان پیشین هستند، که همان کره خاکی و زندگی دنیوی است. آنان لحظه‌شماری می‌کنند تا بهبودی خود را به دست آورده و بار دیگر از نو زندگی کنند، غافل از اینکه ارواحی غیرقابل بازگشتند.
بخوانید: ۸ کتاب زندگینامه‌ای از افراد مشهور سیاسی
تابستان گند ورنون- اثر دی بی سی پییر
نخستین اثر دی بی سی پی یر، تابستان گند ورنون افتخارات بسیاری از جمله جایزه ی بوکر ۲۰۰۳ را برایش به ارمغان آورد. ورنون گرگوری با بی گناهی ذاتی اش و با طنزی شیرین و نگاهی گستاخانه، زندانیان بند اعدامی را انسان هایی محترم جلوه می‌دهد و با همیاری قهرمان های داستان، آثار کلاسیک آمریکا را تداعی می‌کند:
روایت ورنون یادآور ناتوردشت است و فراز و نشیب زندگی اش نه تنها از او هاکلبری فینی امروزی می‌سازد، بلکه طغیانگری هم نسل امینم را نیز مجسم می‌کند. در این رمان، که سال ۲۰۰۳ به چاپ رسید، داستان بخشی از زندگی ورنون، نوجوان ۱۵ ساله و شوخ داستان از زبان خود او روایت می‌شود. او به اتهام کشتار گروهی دانشآموزان مدرسه‌ای در ایالت تگزاس دستگیر شده، در حالی که قاتل اصلی دوست صمیمی اوست که چندی پیش اقدام به خودکشی کرده است. انتخاب ورنون به عنوان راوی داستان با شوخ طبعی و گستاخی خاص خود سبب جذابیت بیشتر این داستان شده و می‌توان آن را یکی از نقاط قوت داستان دانست.
بخوانید: ۷ رمان مشهور علیه نژادپرستی
وصیت‌ها- اثر مارگرت اتوود
کتاب وصیت‌ها اثری شگفت‌انگیز از مارگارت النور اتوود است که در سال ۲۰۱۹ برنده جایزه من بوکر شد. وصیت‌ها در ادامه‌ی کتاب سرگذشت ندیمه به رشته تحریر درآمده و داستان زنی به نام عمه لیدیا را به تصویر می‌کشد که از مقامات ارشد حکومت گیلیاد است و به نوعی وظیفه‌اش نظم دادن به امورات مربوط به زنان است.
کتاب از زبان سه راوی بیان می شود، بخشی که به حوادث قبل از ایجاد حکومت گیلیاد و اتفاقات کتاب قبل برمی‌گردد که این بخش از زبان عمه لیدیا که مربی و ناظم اخلاق زنان بود، روایت می شود و می گوید او چگونه از باورهای خود در مورد آزادی، دموکراسی و حقوق فردی دست کشید و به خدمتگزار مشتاق و باوفای حکومت گیلیاد تبدیل شد. ۱۵ سال از داستان سرگذشت ندیمه گذشته است و ادامه داستان از زبان دو دختر نوجوان، اگنس و نیکول روایت می‌شود. دو دختر که در دوره حکومت گیلیاد بزرگ شدند و زنی که یکی از خدمتگزاران حکومت بوده است، هر سه روایتگر اتفاقات و حوادث حکومت گیلیاد و به دنبال افشا کردن اسنادی علیه حکومت هستند.
بخوانید: ۷ رمانی که اقتباس سینمایی‌شان تحسین منتقدان را در پی داشت
درک یک پایان- اثر جولین بارنز
این رمان نسبتاً کوتاه ۱۶۹ صفحه‌ای بیش از هرچیزی درباره‌ی حقیقت است. شخصیت اول کتاب، مردی به نام تونی وبستر، در سال‌های پایانی میانسالی و در دهه‌ی هفتم عمرش، ناگهان به‌واسطه‌ی دریافت نامه‌ای عجیب از مادر معشوقه‌ی سابقش، مجبور به بازخوانی روزهای جوانی می‌شود و در این میان آن‌چه بیش از همه برایش زیر سؤال می‌رود حقایقی درباره‌ی خودش و دیگران است که تا به‌حال بدیهی می‌انگاشته.
تونی وبستر عادی بودن زندگی اش را پذیرفته: کار و بازنشستگی، ازدواج و طلاقی دوستانه. اما او هم مثل ما جوانی اش را درون خود نگه داشته و به سالمندی رسیده است. مهم ترین واقعه ی عمرش دوستی با ایدریئن تیزهوش و مستعد فاجعه است؛ مرید آلبر کامو. چهل سال بعد دفتر خاطرات همین دوست که طبق وصیت نامه به او واگذار شده، او را بر می‌انگیزد تا زندگی خود را بازخوانی کند.
درک یک پایان کتابی‌ست برای پایان‌هایی که شاید سال‌ها بگذرد تا آدم‌ها درست متوجه‌شان شوند، کتابی است برای حق‌به‌جانبان تاریخ، فاتحان تاریخ و آن‌ها که آنقدر از تلقی‌هایشان مطمئنند که حتی حدس‌هایشان به حقیقت نزدیک نیست، کتابی است برای آن‌ها که درگیر ایده‌ی زمان و مرگ و فراموشی (و ترکیب سه‌تایی عجیبشان هستد) و در آخر کتابی است برای دوست‌داران قصه و شگفتی و هیجان.
بخوانید: ۶ کتاب از جومپا لاهیری، نویسنده سرشناس هند
تالار گرگ- اثر هیلاری مانتل
کتاب تالار گرگ اولین جلد از سه‌گانه‌ای است که هیلاری مانتل در آن بخشی از تاریخ انگلستان که مربوط به دوران حکومت هنری هشتم است را به گونه‌ای جدید بازنویسی کرده است. رمان تالار گرگ‌ها در سال ۲۰۰۹ برنده جایزه بوکر شد. داستان کتاب تالار گرگ‌ها در دوره تاریخی بسیار پر افت و خیز و حساسی در انگلستان اتفاق می‌افتد. اگر نسل هنری هشتم ادامه پیدا نکند کشور در جنگ‌های داخلی از بین می‌رود. این كتاب سرشار از وصف زندگى اجتماعى و اعتقادى مردم انگلستان قرن شانزدهم است.
همچشمى‌هاى سیاسى كه دامنه‌ى آن به خیابان و محله‌ها و خانه‌ها هم كشیده مى‌شود، درونمایه‌ى رمان تاریخى تالار گرگ است. زندگى هنرى هشتم، تامس كرامول، آن بولین، تامس‌مور، كاردینال وولزى و دیگران دستمایه‌ى هیلارى مانتل براى ورود به درون زندگى و روان مردم پنج قرن پیش انگلستان است تا به این پرسش بپردازد كه انسان در گیرودار حادثه‌ها تا چه حد میزان استعداد تباهى یا رستگارى دارد. زبان این رمان پركرشمه و جذاب است. تمام متن در واقع مرور بر یادگاران پررنگ گذشته و عبور از یادمان و خاطره‌هاست؛ بى‌هیچ دقت یا اصرار بر دسته‌بندى و رعایت تقدم زمانى.
