جایزه پولیتزر به‌عنوان یکی از معتربرین جوایزی که در حوزه کتاب و نشر به مولفان اهدا می‌شود، به‌غیر از شاخه ادبی و داستانی، هفت شاخه دیگر هم دارد که در حوزه مختلف روزنامه‌نگاری و موسیقی و عکاسی هم اهدا می‌شود. یکی از مهمترین بخش‌های این جایزه در بخش کتابهای غیرداستانی که همه ساله برترین کتاب غیرداستانی را معرفی میکند. این جایزه از سال ۱۹۶۲ به کتابی برگزیده از نویسنده‌ای آمریکایی اهدا می‌شود که کتابش در سال قبل منتشر شده باشد. از سال ۱۹۸۰، نامزدهای نهایی این جایزه نیز معرفی می شوند که معمولا دو اثر دیگر به علاوه برنده ی جایزه ۱۵۰۰۰ دلاری هستند.
خود جایزه پولیتزر هم از سال ۱۹۱۷ هر سال بهار توسط دانشگاه کلمبیا اعطا و توسط هیئت منصفه روزنامه‌نگاری، نامه‌ها، موسیقی و نمایش انتخاب می‌شود. جوایز حوزه کتاب شامل بخش‌های داستان‌نویسی، شعر، زندگی‌نامه یا زندگی‌نامه ، تاریخ و داستان است.
در ۵۲ سال اول تا سال ۲۰۱۳ ، پولیتزر غیر داستانی ۵۵ بار جایزه گرفت. دو جایزه در سالهای ۱۹۶۹ ، ۱۹۷۳ و ۱۹۸۶ اهدا شد. دو نفر در سالهای ۱۹۶۸، ۱۹۹۰ و ۱۹۹۱ به عنوان نویسندگان مشترک این جایزه را به دست آوردند. باربارا تاکمن و E.O. ویلسون هر کدام دو جایزه غیر داستانی برنده شده است. دو اثر برنده نیز نامزد دریافت جایزه پولیتزر برای تاریخ شدند: دروغی درخشان: جان پل وان و آمریکا در ویتنام (۱۹۸۹) و لینکلن در گتیسبورگ: کلماتی که آمریکا را بازسازی کردند (۱۹۹۳).
کتاب انقراض ششم، یک تاریخ غیرطبیعی
انقراض ممکن است اولین موضوعی باشد که کودکان امروزی مجبور می‌شوند با آن سروکار داشته باشند. به کودکان یک ساله، اسباب‌بازی « دایناسورها » را می‌دهند و کودکان دوساله حداقل تا حدی می‌فهمند که این موجودات پلاستیکی کوچک، حیوانات بسیار بزرگی را نمایندگی می‌کنند.
کتاب «انقراض ششم» یک تاریخ طبیعی اثر الیزابت کالبرت که با ترجمۀ خردمندانه « نیک گرگین » به فارسی برگردان شده است نگاهی متفاوت به تاریخ از این دید است: «حتی مردم معمولی هم به این مسئله اشاره می‌کنند و می‌پرسند چه اتفاقی برای این قورباغه‌ها (آته‌لوپوس زه‌ته‌کی) افتاده است؟ و ما دیگر صدایشان را نمی‌شنویم.»
زمین در دوران کهن، پنج رخداد هولناک را پشت سر گذاشته است. شاید اصلاً تصادفی نباشد که تاریخ این وقایع هولناک، تنها وقتی برای انسان آشکار می شود که خودش آفرینندۀ واقعۀ مشابه جدیدی می شود. با اینکه هنوز کمی زود است تا ما بفهمیم آیا ابعاد این واقعۀ کنونی صرفاً در همین حد بوده است اما در هر صورت امروزه این امر «انقراض ششم» نامیده می شود.
کتاب در باره واکاوی آغاز همه‌چیز است؛ انقراض موضوعی که تاریخی غیرطبیعی را رقم زده است و جالب است که موج انقراض ها همزمان بود با گسترش جمعیت انسان نوین و این امر، نتیجۀ گسترش انسان بر روی زمین بوده است.
در انقراضی که به دست ما انجام می‌شود چه اتفاقی برای خودمان خواهد افتاد؟ یک احتمال این است که ما هم بالاخره همراه با دگرگون ساختن طبیعت نابود شویم. با مختل کردن این نظام ــ نابود کردن جنگل‌های بارانی، تغییر ترکیبات جوّی، اسیدی کردن اقیانوس‌ها ــ بقای خود را به خطر می‌اندازیم. وقتی انقراض گسترده به تحقق می‌پیوندد، قوی را به موقعیت ضعف می‌کشاند و ضعیف را نابود میکند. بشر با راندن گونه‌های دیگر به انقراض، شاخه‌ای را که خود روی آن نشسته است، قطع میکند.
یک امکان دیگر این است که نبوغ انسانی بر هر فاجعه‌ای که با نبوغ انسانی ایجاد شده چیره خواهد شد و بشر به بقای خود ادامه خواهد داد. این کتاب در پی آن است که با گردآوری شواهد علمی از نقاط مختلف جهان نشان دهد که انقراض ششم چگونه سرنوشت حیات را رقم خواهد زد.
بخوانید: ۷ کتاب از مارک تواین که باید بخوانیم
کتاب سرزمین‌های شبح‌زده
تینا روزنبرگ در کتابش، سرزمین‌های شبح‌زده، ماجرای زندگی مردم کشورهای آلمان، لهستان، چک و اسلواکی را نوشته که در گذشته مجبور بودند زیر سلطه‌ی حکومت کمونیستی زندگی کنند و حالا تلاش می‌کنند تا بتوانند با این گذشته‌ی سخت و دردناک رو به رو شوند. روزنبرگ از سرنوشت مردمان و قربانیانی سخن گفته است که شانس با آنها یار بود تا بتوانند زوال حکومت کمونیستی را ببینند و همچنین در کتاب زوایا و نکاتی پنهانی را برجسته کرده است که تصور آن حتی برای همان قربانیان نیز سخت است. تینا روزنبرگ بیشتر از جایزه‌ی پولیتزری که برده است به تاثیر کتابش و تاثیری که بر این واقعه‌ی جهانی داشته است فکر میکند چرا که معتقد است ملت‌ها، همچنان‌که آحاد مردم نیز، باید صادقانه و شجاعانه رخدادهای تلخ و تکان‌دهنده گذشته را درک کنند، تا بعد بتوانند آنها را کنار بگذارند و به
زندگی عادی برگردند. این برای قربانیان اهمیت دارد؛ آنها فقط وقتی می‌توانند حقیقتآ التیام یابند و نقش خود را دوباره در جامعه ایفا کنند که شأن و عزت و رنج‌هایشان رسمآ مورد تأیید قرار گیرد….
این کتاب درباره تلا‌ش‌های مردم و دولت‌های آلمان، لهستان، جمهوری چک و اسلواکی برای رویارو شدن با گذشته کمونیستی‌شان است. تینا روزنبرگ نویسنده و کاوشگر واکنش‌های انسانی در موقعیت‌های تعلیقی و هراسناک با اثر “سرزمین‌های شبح‌زده” بیش از آنکه به دریافت جایزه پولیتزر مباهات کند بیشتر به تاثیری که از این رویداد جهانی بر او نهاده شده مفتخر است. در قسمتی از داستان می‌خوانیم: «چکسلواکی پیش از جنگ یک جامعه اروپای غربی بورژوازی با اقتصاد بازار بود. حالا چکسلواکی صنایع سبک از جمله شیشه سازی، آبجوسازی، سرامیک و نساجی و کفش خود را به سرعت بازسازی می کرد. برنامه اقتصاد کمونیستی، بر این قبیل صنایع سبک، حمایت از کسب و کارهای کوچک، ملی کردن کارخانه‌های بزرگ و مراقبت‌های بهداشتی و آموزش رایگان تاکید می‌کرد.»
بخوانید: ۸ رمان برنده جایزه پولیتزر که باید بخوانید
کتاب جهان چگونه مدرن شد
از باغ‌های مصفّای روم باستان تا دهلیزهای تنگ و تاریک صومعه‌های قرون وسطا و کتابت‌خانه‌های درون آنها، پژوهشگر برجسته و شناخته‌شده، استیوِن گرین‌بلَت، با کندوکاو در یکی از اثرگذارترین آثار ادبی همه‌ی دوران‌ها تصویری زنده و روشن از گذشته به دست می‌دهد. در زمستان سال ۱۴۱۷، پوجّو براچّولینی، منشی بیکار شدۀ پاپ مخلوع که اینک شکارچی کتاب شده بود، نسخه‌ای از کتاب در باب طبیعت چیزها، نوشتۀ تیتوس لوکرتیوس، را در صومعه‌ای دورافتاده پیدا کرد. و این البته تنها یکی از کشفیات او از جهان باستان بود، نسخ خطی پاگانی که به طرزی شگفت به دست کاتبان پارسای مسیحی، در کنج کتابخانه‌هایِ صومعه‌ای، محفوظ مانده بودند. داستان اینکه چطور این شعر خیره‌کننده توانست جهان را در مسیر تازه‌ای قرار دهد، یا به اصطلاح «بپیچاند»، همزمان یک اثر پژوهشی ممتاز، یک نوشتۀ ادبی گیرا و شاهدی شورانگیز بر قدرت کلام مکتوب است.
استیوِن گرین‌بلَت استاد علوم انسانی در دانشگاه هاروارد است و از جمله‌ی آثار او کتاب اراده درعالم: شکسپیر چگونه شکسپیر شد؟ است، یکی از کتابهای پرفروش فهرست نیویورک تایمز و از فینالیست‌های جایزۀ پولیتزر و جایزه‌ی ملی کتاب برای ادبیات غیر داستانی. خود کتاب جهان چگونه مدرن شد؟ نیز البته برنده‌ی جایزۀ پولیتزر سال ۲۰۱۲ برای آثار عمومی غیرداستانی و نیز جایزه‌ی ملی کتاب سال ۲۰۱۱ برای ادبیات غیرداستانی بوده است.
کتاب جهان چگونه مدرن شد؟ (The swerve: how the world became modern) دارای یازده فصل است و در فصل‌های اولیه شما با پوجو براچولینی آشنا می‌شوید و ماجرای سفر او به آلمان را می‌خوانید. پوجو براچولینی در این سفر تاریخی کشف مهمی میکند که سرنوشت بشریت را برای همیشه تحت تأثیر خود قرار می‌دهد. او در این سفر به یک صومعه‌ی دورافتاده می‌رود و در میان آثار به جامانده از رم باستان، کتاب در باب طبیعت چیزها را می‌یابد. استیون گرین بلت (Stephen Greenblatt) در ادامه‌ی کتاب، نقبی به گذشته می‌زند، در خصوص یونان و رم باستان توضیحات جذابی می‌دهد و پس از اشارات مهم، مجدداً به قرن پانزدهم بازمی‌گردد.
بخوانید: ۷ کتاب موثر برای تقویت حس خلاقیت در خود
کتاب توپ‌های ماه اوت
توپ‌های ماه اوت کتابی تاریخی است به قلم باربارا تاکمن، نویسندهٔ آمریکایی. موضوع کتاب حول و حوش ماه نخست جنگ جهانی اول می‌گذرد. پس از گذر از فصل‌های مقدماتی، تاکمن با جزئی‍ات از وقایع آغازکنندهٔ آن جنگ بزرگ سخن گفته‌است و سپس بر روی تاریخ نظامی متخاصمان، با تأکیدی ویژه بر قدرت‌های بزرگ، متمرکز شده‌است. توپ‌های ماه اوت روایتی است از مراحل آغازین جنگ جهانی اول، از تصمیم دول اروپایی برای ورود به جنگ تا عملیات نظامی مشترک فرانسویان و بریتانیایی‌ها برای متوقف ساختن پیشروی آلمانی‌ها در خاک فرانسه. تاکمن ضمن شرح ماوقع ماجرا، برای خواننده از بحث‌ها، طرح‌ها، استراتژی‌ها، رخدادهای جهان، و احساسات جهانیان پیش و طی جنگ بزرگ روایت کرده‌است.
درواقع کتاب درباره اولین ماه جنگ جهانی اول است که در اوت ۱۹۱۴ آغاز شد و چهار سال ادامه یافت. تاکمن در این کتاب جزئیاتِ دقیق و رویدادها و تصمیم‌هایی را شرح داده است که به جنگ انجامیدند. او همچنین در سرگذشت و اندیشه‌ی مردانی که جنگ را رقم زدند تأمل کرده و آنچه را در کابینه‌ها و ستادها و جبهه‌ها می‌گذشت روایت کرده است. باربارا تاکمن در ۱۹۶۳ برای توپ‌های ماه اوت جایزه‌ی پولیتزر گرفت. این کتاب حتی با استقبال کسانی مواجه شد که علاقه‌ی چندانی به خواندن تاریخ نداشتند. جان اف. کندی، رئیس‌جمهور پیشین امریکا، به همکارانش پیشنهاد می‌کرد توپ‌های ماه اوت را بخوانند.
کتاب برندهٔ جایزهٔ پولیتزر در سال ۱۹۶۳ در بخش آثار عمومی غیر داستانی شد. نشر ماهی در بهار سال ۱۳۹۳ ترجمهٔ فارسی این کتاب را به قلم محمد قائد روانهٔ بازارهای ایران کرد.
بخوانید: ۵ کتاب برتر از جک کراوک، مسافر جاده‌ها
کتاب بازگشت پدران، پسران و سرزمین مابینشان
«بازگشت پدران؛ پسران و سرزمین مابینشان» اثر هشام مطر، نویسنده لیبیایی است که پیش از این رمان «در کشور مردان» او نامزد جایزه من‌بوکر شده بود. این اثر هشام مطر نیز که داستان زندگی پدرش را بازگو میکند، جایزه پولیتزر ۲۰۱۷ را در بخش زندگی‌نامه برای او به ارمغان آورد.
مطر در این کتاب، سفر خود برای پیدا کردن پدر گمشده‌اش را روایت میکند. هشام نوزده ساله و در انگلیس دانشجو بود که پدرش ناپدید شد. او یک فعال سیاسی دوره حکومت قذافی بود. هشام هیچ وقت پدرش را دوباره ندید اما همچنان امیدوار بود که او زنده باشد. ٢٢ سال بعد هشام پس از فروپاشی نظام قذافی به لیبی برمی‌گردد تا دنبال راز ناپدید شدن پدرش بگردد و این کتاب، داستانی درباره یافته‌های او است. هشام در این جستجو پای صحبت افرادی می‌‌نشیند که همه از رژیم قذافی زخم خورده و سال‌‌هایی از عمرشان را در زندان‌‌‌های مخوف رژیم قذافی، خصوصاً زندان ابوسلیم، در بدترین شرایط سپری کرده‌‌اند.
بازگشت (The Return) از سویی یک داستان معمایی مهیج است، درباره نویسنده‌ای که می‌خواهد از سرنوشت پدرش که سال‌هاست اسیر چنگال حکومت ظالمانه و دیکتاتوری معمر قذافی‌ست، سر در بیاورد. از سوی دیگر، تلاش پسری است برای روبرو شدن با روح پدری که با غیابش، در نیم بیشتر عمر او حضور داشته است.
آنچه که کتاب بازگشت را حائز اهمیت و قابل روایت میکند اثراتی است که اوضاع سیاسی و حکومتی کشور لیبی بر زندگی هشام مطر و خانواده‌اش برجا می‌‌گذارد. ربوده شدن و سرنوشت نامعلوم پدرش، جاب‌الله مطر، مسئله‌ای است که کتاب حاضر را خواندنی و سرگذشت این نویسنده را قابل تأمل میکند.
بخوانید: ۵ کتاب برتر از سوتلانا آلکسیویچ
کتاب گودل، اشر، باخ
سیر زندگی و دستاوردهای گودل، اشر و باخ در ریاضیات، هنر، موسیقی و نیز کندوکاو در حوزه‌هایی مانند منطق، هوش مصنوعی، رایانه، ژنتیک، فلسفه، ذهن، خودآگاهی، اراده آزادو… در این کتاب دستمایه تلاشی برای بیان اینکه چگونه موجودات جاندار می‌توانند از دل ماده بی‌جان برآیند. واین که «خود» چیست و چگونه می‌تواند از دل چیزهایی برآید که به اندازه یک پاره سنگ «بی خودند»؟
پروفسور هوفشتاتر بر این باور است که دستاوردهای گودل در ریاضیات، طراحی‌های تفکر برانگیز اشر و فوگ‌ها و کانن‌های موسیقایی باخ، سایه‌های هستند که یک ذات استوار مرکزی در راستاهایی متفاوت ایجاد کرده است. او با به کارگیری مفهوم‌هایی چون خودارجاعی و «حلقه های عجیب» که در قلب روش اثبات و نتیجه‌های به دست آمده از قضیه گودل، طراحی‌های سرگیجه‌آور اشر و آثار موسیقایی باخ جای دارند، کوشش میکند تا ماهیت آن ذات را روشن کند.
از آن جایی که شکل و محتوا به طور متقابل روی یکدیگر تاثیر میگذارند،شکل ساختاری متن کتاب و نیز محتوای آن،هر دو از اهمیت زیادی برخوردارند و در دریافت ما از این که: آیا معنا در ذات پیام نهفته است یا این که معنا از بر هم کنش ذهن با یک سازو کار با پیام به وجود می آید نقش مهمی دارند.این کتاب نه تنها دارای بازی های کلامی بسیار و شوخی های دل انگیز است،بلکه سرشار از «جناس های ساختاری» هم هست-فرازهایی از متن که در آن شکل و محتوا به گونه ای شگفت انگیز همدیگر را باز می تابانند یا تقویت می کنند.
بی تردید تجربه ی لذت بخشی برای آشنایی با فوگ موسیقایی چندین صدایی و زیبایی ذهن انسانی،در انتظار خوانندگان این کتاب خواهد بود.
بحوانید: ۸ کتاب برتر زیگموند فروید، پدر علم روانکاوی
کتاب اسلحه میکرب و فولاد
کتاب اسلحه میکروب و فولاد، اثری نوشته جرد دایموند است که اولین بار در سال ۱۹۹۷ منتشر شد. دایموند در این کتاب تحسین‌شده و فوق‌العاده آموزنده، به شکلی مستدل درباره تأثیر عوامل جغرافیایی و زیست‌محیطی در شکل‌دهی به جهان امروز بحث میکند. جوامعی که از نظر تولید غذا، بهتر از سایرین عمل کردند، توانستند از مرحله اجتماع‌های «شکارچی-گردآورنده» بگذرند و پس از آن، نوشتن، فناوری، دولت، دین و البته میکروب‌ها و سلاح‌های جنگی قدرتمند را به وجود آوردند. این جوامع، در دریا و خشکی به ماجراجویی پرداختند تا فرهنگ‌های توسعه نیافته را تحت سلطه خود درآورند. کتاب اسلحه میکروب و فولاد، پیشرفتی بزرگ در درک ما از جوامع انسانی به شمار می‌آید و علاوه بر آن، شیوه شکل‌گیری جهان مدرن را تشریح میکند و به شکلی درخشان، به نظریات شکل گرفته بر پایه نژاد در رابطه با تاریخ انسان می‌پردازد.
جرد دایموند، زاده ۱۰ سپتامبر ۱۹۳۷، دانشمند و نویسنده‌ای آمریکایی است. او در بوستون به دنیا آمد. او مدرک کارشناسی خود را از دانشگاه هاروارد در سال ۱۹۵۸ و دکترای خود را در فیزیولوژی و بیوفیزیک غشاء از دانشگاه کمبریج در سال ۱۹۶۱ گرفت. دایموند پس از فارغ‌التحصیلی از کمبریج، به عنوان محقق به دانشگاه هاروارد بازگشت و تا سال ۱۹۶۵ در آنجا به فعالیت ادامه داد. او در سال ۱۹۶۸ استاد فیزیولوژی دانشکده پزشکی دانشگاه کالیفرنیا شد. دایموند در سال ۱۹۹۹ مدال ملی دانش را کسب کرد و در سال ۲۰۰۹ دکترای افتخاری دریافت کرد.
