۷ رمان خواندنی از ادبیات لهستان

بازدید کننده محترم باید توجه داشته باشد که ممکن است بعضی از محصولات موجود در این پست به مرور زمان به دلیل مواردی نظیر ناموجود شدن آن در بازار، پایان تولید محصول و یا منقضی شدن تاریخ تولید، در فروشگاه تامین کننده ناموجود شود. در صورت پیشآمد چنین موضوعی، شما میتوانید به محصولات مشابه رجوع کنید.
مردم لهستان با تجربه حکومتهای مختلف چپی و راستی و اشغال در جنگ جهانی دوم، آوارگی و مهاجرت به کشورهای مختلف از جمله ایران با کمی ذوق و قریحه قطعا میتوانند داستانها و رمانهای خواندنی و جذابی را برای مخاطبان خلق کنند. دروقع داستانهای معاصر لهستانی بهنوعی آیینه تمامنمای چیزیست که اروپای قرن نوزدهم و بیستم با همه عبور از قرون وسطی و گذر از عصر روشنگری تجربه کرده است.
از یهودیسوزیهای هیتلر گرفته تا تبعید به سیبری توسط روسیه همه را لهستانیها با گوشت و پوست خود احساس کردهاند. در کنار اینها بالا و پایینشدنهای ارزش پول کشورشان و مشکلات اقتصادی و اجتماعی متعدد از آنها یک قصهگوی خوب درباره رنج انسانی ساخته است. بسیاری از نویسندگان لهستانی روایان بسیار خوبی برای بهتصویر کشیدن خفقانی که بهبهانههای مختلف و از سوی دولتهای داخلی و خارجی، سالها به آنها تحمیل شده هستند.
در این گزارش هفت رمان خواندنی از ادبیات لهستان و نویسندگان مشهور این کشور به شما معرفی میکنیم:
کتاب برج پرستو
این اثر ششمین جلد از مجموعه کتابهای ویچر است که به روایت ماجراهایی دیگر از گرالت ریوی آیی و سیری میپردازد. برج پرستو بیش از گرالت به سیری اختصاص یافته و سرنوشت اکثر شخصیتهای جالب کتابهای پیشین را به تصویر میکشد. خیلی از آنها پایانی خوشایند نداشتند و عدهای کشته شدند در حالی که شایسته آن بودند. اینطور که مشخص است سیری، شاهزاده سینتر، در آستانه مرگ قرار گرفته اما با گذر زمان بهبود پیدا میکند و تلاش دارد تا آن چه را برایش مقرر شده محقق کند. هرچند این مسئله چندان ساده نیست و او را به شدت به چالش میکشاند تا جایی که ممکن است سیری از ادامه راه بازبماند.
این کتاب درواقع ادامه کتاب «غسل آتش»، داستان گرالت ریوی آیی و سرنوشتش سیری را روایت میکند. داستان کتاب ششم آغاز و پایان خیلی از ماجراهای گرالت و سیریست. البته این بار تمرکز اصلی بر روی شخصیت سیری، شاهزاده ی سینتر است. او بعد از پشت سر گذاشتن موانع مختلف، حالا دیگر میخواهد سرنوشتی را که برایش مقدر شده، محقق کند. ولی در این راه موانع بزرگتری از موانع قبلی وجود دارند که شاید حتی او را از ادامه ی مسیر بازدارند.
در بخشی از کتاب میخوانیم: هیچ کدام از فرمانرواییها تاکنون به طور خاص ادعای مالکیت این ناحیه را نداشتهاند. با این حال هیچ کس نمیدانست که این ناحیه متعلق به کیست و چه کسی بر آن حکومت میکند. ظاهرا حاکمان تیمریا، سادن، سنترا و ریویا به ترتیب در رابطه با مالکیت آنجا ادعاهایی کرده بودند. آنها بخشهای مختلفی از ساحل سمت چپ را تحت فرمانروایی خودشان میدانستند و گاهی از زور شمشیر و آتش هم برای تایید ادعایشان استفاده کرده بودند.
اما بعدا سپاه نیلفگارد از پشت کوههای آمل آمده بودند و دیگر حرفی برای گفتن باقی نمانده بود. در رابطه با قوانین فئودالی حاکم بر این سرزمین و زمینهایش هم هیچ شکی باقی نماند، چون هرچیزی که در جنوب یاروگا قرار داشت، متعلق به امپراتوری نیلفگارد بود. حتی زمانی که من این متن را مینویسم، تعداد زیادی از سرزمینهای شمال یاروگا هم به امپراتوری تعلق دارند. اما به علت نداشتن اطلاعات کافی، نمیدانم امپراتوری تا کجا در شمال توسعه پیدا کرده و چه سرزمینهایی تحت حکومتش درآمدهاند.
بخوانید: ۶ کتابی که ترس را از ما دور میکند
کتاب دام
در نمایشنامۀ دام که آمیختهای از واقعگرایی و فراواقعگرایی توأم با گروتسکی اکسپرسیونیستی است؛ تادئوش روُژهویچ به جستجوی لحظاتی تخیلی از زندگیِ خصوصیِ «فرانتس کافکا»، نویسندۀ نام آشنا میپردازد و ما را با خود همراه میکند. ابتدا، ما را به دوران کودکی او در میان زنها (مادر، خدمتکار، خواهرها) میبرد و سپس، با خشونتِ غیرانسانیِ پدرش آشنا میکند. بعد، جوانی و سالهای پختگیاش را نشانمان میدهد و پس از آن با « ماکس برود»، دوست و محرمِ اسرار او آشنا میسازد. بعد، با زنها، خصوصاً فِلیسه، نامزدِ اغواگر دورهای، و نه الهامبخش او، رو در ور خواهیم شد و در همین مسیر، محبت فرانتس نسبت به خواهرهایش را میفهمیم و با ضعفها و خودخواهیهای خودش آشنا میشویم. سرانجام، در انعکاسی از تقدیر، شاهد مواجهۀ او با پدرش خواهیم شد؛ تصویری آخر زمانی که بیتردید کلید درک کلِ نمایشنامه است.
«دام» درواقع نمایشنامهای است با پانزده تابلو که پرسوناژ اصلیاش فرانتس کافکاست. عناوین پانزدهگانه تابلوها به ترتیب زیر است: «اتاق خدمتکار»، «چند سال بعد»، «قربانی توبه کاری»، «فروشگاه مبل»، «والدین»، «در اتاق یک هتل»، «محاکمه خود»، «حلقهها»، «اعلام کننده»، «برادران و خواهران»، «من با دستان دوستم آتش میزنم»، «پیشِ سلمانی»، «برو اونو ببین»، «اون هیچوقت بالغ نمیشه» و «در برابر دیوار».
اگرچه هر ۱۵ تابلوی نمایش به کافکا و زندگی او، از کودکی تا مرگ، مربوط است، خط روایی روشنی در نمایشنامه وجود ندارد و نمیتوان آنچه در طول نمایش روایت میشود را تعریف کرد. با اینحال، نمایشنامه با کودکی کافکا و رابطه او با زنهای خانوادهاش شروع میشود و بعد به خشونت سفتوسخت پدرش پرداخته میشود و درنهایت کافکای نویسندهای را میبینیم که در زندگیاش ماکس برود، فلیسه یا زنهایی دیگر وارد شدهاند.
روژهویچ در کشور خود با ۲۰ عنوان کتاب شعر منتشر شده، بیشتر به عنوان یک شاعر معروف است تا نمایشنامهنویس. وی بارها نیز از سوی آکادمی سوئد به عنوان کاندیدای دریافت جایزه نوبل ادبیات معرفی شد.
بخوانید: ۶ کتاب داستان تریلر که شما را در مارپیچ معما سرگرم میکند
کتاب خون الفها
«خونِ الفها» نخستین جلد از مجموعۀ حماسۀ فانتزی «ویچر»، نوشتۀ آندری ساپکوفسکی است. ویچر که از روی آن بازی کامپیوتری مشهوری به صورت سهگانه ساخته شده و در میان ایرانیان بیشتر به این بازی مشهور است در واقع اقتباسی آزاد است از داستان بزرگی که اولین کتابش در اوایل دهۀ ۹۰ در لهستان چاپ شد.
اصل این قصه مجموعهای از پنج رمان (خون الفها، زمانۀ تحقیر، تعمیدِ آتش، برج پرستو، و بانوی دریاچه) و دو مجموعۀ داستان کوتاه (شمشیر سرنوشت و آخرین آرزو) است که نویسندۀ لهستانیاش، آندری ساپکوفسکی از میانۀ دهۀ هشتاد کار نگارش و ساختنِ دنیای بزرگ و شخصیتهایش را شروع کرد و پس از موفقیت در بین مخاطبانِ لهستانی، در فاصلۀ ۲۰۰۷ تا ۲۰۱۷ به زبان انگلیسی و البته بسیاری زبانهای دیگر برگردانده شد.
داستان ویچر، از نسل جدید حماسههای ژانر فانتزی همچون «بازی تاج و تخت»، «وقایعنگاری شاهکش» و سه گانۀ «نخستین قانون» است، قصههایی که داستانهای آن رنگوبوی سیاسی و اجتماعی واضحتری به خود گرفتهاند. در مورد اثر ساپکوفسکی که پس از فروپاشی بلوک شرق منتشر شد اما نکتۀ مهم دیگر این است که برخلاف اکثر آثار دیگر ژانر فانتزی از سنت انگلیسیزبان نیامده است. داستانهای ساپکوفسکی، طعم و لحن و حتی شیوۀ دیالوگنویسی روس را یادآوری میکند و همچنین حالوهوای اروپای مرکزی را نیز در خود دارد.
گرالت، ویچر اهل ریویا، جنگجویی است که خود سپکوفسکی او را مانند تیر از کمان رهاشده صاف و ساده میداند؛ اما دنیا و سرنوشتی که گرالت را احاطه کرده، چنان پیچیده است که سادگی او به طرز دیوانهواری عمیق و بامعنی جلوه میکند. شاید در نگاه اول فقط با یک هیولاکش حرفهای که برای پول کار میکند روبهرو باشیم؛ اما گرالت معمولاً با انسانهایی سروکار دارد که هر هیولایی را شرمنده و این انسانها هستند که مجبورش میکنند قوانین همیشگیاش را زیر پا بگذارد. زبان نیشدار و بیباکی غیرطبیعی گرالت او را به شخصیتی ماندگار، فراموشنشدنی و محبوب تبدیل کرده که حتی در لحظههای آغشته به خون، به او احساس نزدیکی میکنیم. از طرف دیگر، گرالت فقط یک قطره است در میان اقیانوسی از شخصیتهای جذاب و فوقالعاده این مجموعه کتاب که هرکدام لیاقت حماسهای جداگانه را دارند.
بخوانید: ۷ کتاب از مارک تواین که باید بخوانیم
کتاب اتاق محقر خیال من
تادئوش کانتور، کارگردان پرآوازه لهستانی، شاعر، مجسمهساز، نظریهپرداز و بنیانگذار تئاتر کریکوت است. او از کارگردانان برجسته اروپا بعد از جنگ جهانی دوم است. در سال ۱۹۴۲، زمانی که لهستان در اشغال نازیها بود، همراه با گروهی از نقاشان جوان، گروهی زیرزمینی به نام تئاتر مستقل را در کراکوف پایهگذاری کرد و در همین تئاتر بود که نمایشنامههای بالدینا اثر یولیوژ اسلواکی و بازگشت اودیسه اثر استانیسلاو ویسپیانسکی را به صحنه برد.
کانتور، بین سالهای ۱۹۶۵ و ۱۹۶۹، مشغول اجرای چند هپنینگ تئاتر شد که از آنها با عنوان تئاتر غیر ممکن یاد میکرد. در بسیاری از آثار کانتور، مرگ، خاطرات کودکی، اشیاء و طنز سیاه نقشی مهم ایفا میکنند و آثارش مملو از وحشت و تنهایی است. این کتاب ارائهدهنده مقدمهای بر زندگی و آثار کانتور، بر اساس سخنان و نوشتههای خود اوست؛ هنرمندی که به نحو پایداری بر هنر زمانه و قرن خود تأثیر گذاشته است.
در کتاب اتاق محقرخیال من آمده : مطمئنم که عظمت در سادگی و در فقدان امکانات حاصل می شود و عنصر اصلی در تئاتر من همان کنشی است که با آن به بیان چیزی می پردازم که می خواهم به تماشاگرانم بگویم . واین بازیگر است که بیشترین اهمیت را در خلق این کنش دارد ؛ اوست که به الحاق گذشته خود ، فردیت خود و آفریدن داستان می پردازد.
بخوانید: ۸ رمان برنده جایزه پولیتزر که باید بخوانید
کتاب سونیا بالای دار تاب میخورد
داستان «سونیا بالای دار تاب میخورد» در لهستان و در روزهای پایانی جنگ دوم جهانی در یک بیمارستان روانی در شهری بهنام «تِوُرکی» میگذرد؛ در طول جنگ دوم جهانی، این بیمارستان به عنوان مامن و پناهگاهی بود که از کشتار دستهجمعی نازیها جان سالم بهدر برده بود. درست پشت دروازههای آهنین این بیمارستان، جنگ در جریان بود… قهرمان داستان، یورک به آگهی استخدام روزنامهیی پاسخ میدهد که به همکاریاش با زیبای بلوندی بهنام سونیا برای حسابداری در تِوُرکی منجر میشود.
آن دو و گروه دوستان نوزدهبیستسالهشان – مارسل، اُلک، سونیا و یانکا- کار میکنند، آخر هفتهها به پیکنیک میروند، و در باغهای بیمارستان پایکوبی میکنند. یورک و دوستانش با زندگیکردن، ناسازگاری و ویرانیِ جنگ در اروپا را به چالش میکشند، و میکوشند هرچه میتوانند زیبایی را نجات دهند یا دوباره خلق کنند. آنطور که سیسیلیا دریمولر در نشریهی ال.پایس اسپانیا مینویسد: «هالهیی شیرین و جادویی، تمامِ داستان «تِوُرکی» را دربرگرفته؛ یک داستان عاشقانه یا شاید داستانهایی عاشقانه در یك داستان که چیزی شبیه به یك تابلو، از جنس نقاشیهای مارک شاگال است که با نثر بیبدیل و بیمثالش، تاب میخورد، میرقصد، آواز مییخواند و خیال میبافد…»
قهرمان داستان اینرمان، مردی بهنام یورک به آگهی استخدام روزنامهای پاسخ میدهد که به همکاریاش با زیبای بلوندی بهنام سونیا برای حسابداری در تِوُرکی منجر میشود. آن دو و گروه دوستان نوزدهبیستسالهشان – مارسل، اُلک، سونیا و یانکا- کار میکنند، آخر هفتهها به پیکنیک میروند و در باغهای بیمارستان پایکوبی میکنند. یورک و دوستانش با زندگیکردن، ناسازگاری و ویرانیِ جنگ در اروپا را به چالش میکشند، و میکوشند هرچه میتوانند زیبایی را نجات دهند یا دوباره خلق کنند…
ترجمه فارسی اینرمان که بهعنوان کتابسال لهستان معرفی شده است، با مقدمهای از میلان کوندرا نویسنده اهل جمهوری چک همراه شده است. کوندرا در مقدمه خود بر اینکتاب نوشته است: «این رمان شبیه هیچ رمان دیگری نیست.»
بخوانید: ۵ کتاب برتر از جک کراوک، مسافر جادهها
کتاب بازگشت گامبهگام هلر به زادگاه
ولفگانگ بیتنر قصهای مدرن (و سیاسی نوشته است. در این رمان هم مانند آثار دیگرش، دادهها و واقعیتهای مسلم را گرد میآورد، تحلیل میکند و جریانات اجتماعی پسپرده را آشکار میسازد، دست شخصیتها را برای کنشهای شان باز میگذارد و زمینههای سیاسی، روانشناختی و اجتماعی این کنشها را باز مینماید. پیحشو و زواید، در زبانی شفاف و قابل درک و به همین دلیل بسیار هنرمندانه: نه خشک، نه موعظهگرانه. داستان مارتین هیر روزنامهنگار مجذوب میکند، غمگین، خشمگین و کنجکاو می سازد و دست آخر تشجیع می کند.
– روزنامه تویه راینیشه این متن مناسب ساختن یک فیلم تلویزیونی است … پیرنگ، رویداد و مفهوم رمان این شایستگی را دارد که به مخاطبان فزونتری معرفی شود – روزنامه تاتس رمانی هیجان انگیز، و با توجه به کنشهای ننگآورگروه زیرزمینی نئونازی و اداره حراست از قانون اساسی، رمانی در راستای موضوعهای حاد و حساس روز – روزنامه معلمهای برمن باز شاید با همین چند گفتآورد تا اندازهای با ارزشهای گوناگون این اثر آشنا شده باشیم.
«بازگشت گام به گام هلر به زادگاه (۲۰۱۲) رمانی است که خواننده را تا فصل پایانی کتاب در شوق و انتظار نگاه می دارد، شوق و انتظاری – گاه همراه با هیجان و اضطراب – که به جز سرگرم کنندگی (در معنای خوب واژه که در زمینه ی تاریخ چند دهه ی اخیر آلمان هم بسیار آموزنده و روشنگر است. داستان اینرمان درباره تاریخ چنددهه اخیر کشور آلمان و اشغال فرانسه و لهستان است که قصهای مدرن، سیاسی و اجتماعی را شامل میشود که بخشی از اتفاقاتش را جریانهای نئونازی رقم میزنند…
بخوانید: ۵ کتاب برتر از سوتلانا آلکسیویچ
کتاب کشتن عمه خانم
کتاب کشتن عمه خانم، رمانی نوشته آندری بورسا است که نخستین بار در سال ۱۹۸۱ انتشار یافت. داستان این کتاب توسط یورک روایت میشود، دانشجویی بیست و یک ساله و یتیم که با عمهاش زندگی میکند. یورک در همان اوایل داستان میگوید: «به هدفی نیاز داشتم»، اما این شخصیت، خود را مثل کودکی بیهدف، سردرگم و بیانگیزه نشان میدهد. او دمدمی مزاج هم هست و در صبح یک روز، وقتی عمه خانم از او میخواهد تا میخی را به دیوار بکوبد، یورک ناگهان با چکش دو ضربه به سر عمه خانم میزند. نتیجه این کار یورک، اصلا غیرمنتظره نیست: «هیچ شکی وجود نداشت که عمه خانم حالا یک جسد بود.» اما اکنون یورک باید به طریقی از شر جسد خلاص شود؛ مسئلهای که معلوم میشود بسیار سختتر از چیزی است که یورک تصورش را میکرد.
تلاش اودیسهوار یوریک در نابود کردن جسد گاه لحنی طنز و گاه لحنی استعاری پیدا میکند. سپس یوریک عاشق دختری در قطار میشود. اما آیا یوریک میتواند نزد این دختر پرده از راز دل خود بردارد؟ یوریک ۲۱ ساله از سر بیحوصلگی مرتکب این قتل میشود و روزهای پس از این واقعه را به نابود کردن جسدی میگذراند که از سر بیحوصلگی کشته است..
رمان «کشتن عمه خانم» که تنها رمان بورسا به شمار میرود سالها در آرشیو آثار نویسنده خاک میخورد تا اینکه استانیسلاو استاونچ این رمان را جمعآوری و تدوین کرد.