نمایشنامه‌ها یک گونه از ادبیات نمایشی هستند که دسته‌ای مستقل از ادبیات محسوب می‌شوند و تجربه‌ای متفاوت از رمان و بقیه گونه‌ها خواهند بود. یکی از ویژگی‌های نمایشنامه این است که معمولا تعداد صفحات خیلی زیادی ندارد، همین دلیل خوبی خواهد بود برای کسانی که نمی‌خواهند مدت زیادی درگیر یک کتاب باشند. از طرف دیگر در نمایشنامه‌ها تصویر ذهنی بهتری خواهید داشت زیرا آنها اصولا برای اجرا نوشته شده‌اند. از توصیفات طولانی و پرجزئیات خبری نیست و شما دقیقا هرآنچه را که لازم است ببینید و تصور کنید را می‌توانید بخوانید. خواندن نمایشنامه معمولا مظلوم واقع نمیشود و تعداد زیادی از افراد (حتی آنها که کتابخوان محسوب می‌شوند) تمرکز بیشتری روی رمانها و ادبیات داستانی دارند، در حالی‌که نمایشنامه هم یک بخش مهم از ادبیات است و آثار با ارزش و مهمی در این زمینه وجود دارد. در این مطلب به تعدادی از نمایشنامه‌های معروف و پرطرفدار اشاره کرده‌ایم.
کتاب در انتظار گودو اثر ساموئل بکت
«در انتظار گودو» نوشته نمایشنامهنویس، رمان‌نویس و شاعر ایرلندی ساموئل بکت است. بکت داستان دو فرد به‌نام‌های استراگون و ولادیمیر را روایت می‌کند که سال‌هاست در کنار درختی بدون برگ در انتظار فردی که نمی‌شناسند به‌نام گودو، هستند. این دو با شخصیت‌هایی متفاوت اما چشمانی پرامید برای بهبود کیفیت زندگی خود از گودو درخواست‌هایی دارند. در این میان حتی از این مطمئن نیستند که فردی به نام گودو وجود دارد؟ آیا محل قرارشان همین‌جاست؟ آیا گودو متعهد به برآورده کردن خواسته‌ها و آرزوهای آنها هست؟ در طول روایت گودو دیده نمیشود ولی از طریق حضور سه شخصیت دیگر و گفت‌وگوهای رد و بدل شده میان‌شان شخصیت گودو برای خواننده توصیف میشود. درانتظار گودو نمایشنامهای تراژدیک است که با طنزی تلخ امید واهی در زندگی انسان امروز را به‌تصویر می‌کشد که با تکیه به عادات خود در جست‌وجوی یک ابر قهرمان است. این اثر از معروف‌ترین و تاثیرگذارترین نمایشنامه‌های دنیا است که به بیش از بیست زبان زنده دنیا ترجمه شده و بارها به اجرا در آمده است. یکی از جملات مشهور این نمایشنامه را درادامه می‌توانید بخوانید: «سعی کردی. شکست خوردی. اشکالی ندارد. دوباره سعی کن. دوباره شکست بخور. بهتر شکست بخور.»
بخوانید: ۸ رمان برنده جایزه ادبی بوکر که به فارسی ترجمه شده‌اند
کتاب پرنده آبی اثر موریس مترلینک
خواهر و برادری خردسال به نام‌های «تیل تیل» و «می‌تیل» در خانه‌ی یک هیزم شکن با سختی زندگی خود را می‌گذرانند تا در شبی با یک پری مواجه می‌شوند. این پری که هیچ شباهتی به پری‌ّ‌های زیبا و دلبربای داستان‌ها ندارد. او پیرزنی کوتاه قد و قوز کرده است. پیرزن به آنها گوی الماسی می‌دهد و می‌گوید با چرخاندن آن می‌توان باطن موجودات و انسان‌ها را دید. تیل تیل، الماس را می‌چرخاند و… . مترلینک در نگارش این نمایشنامه، که جز شاهکار‌های او به حساب می‌آید، همچون دیگر آثار خود از سمبولیسم، استفاده کرده است. در بخشی از نمایشنامه از زبان یک سگ می‌خوانیم: «همه این حرف‌ها پوچه. من می‌گم بشر از برتر از همه چیز. تموم شد. باید به او اطاعت کرد . باید هرچه میگه انجام داد . اگر حرف راستی هست همینه و بس. من فقط او را می‌شناسم. زنده باد بشر! چه زنده، چه مرده، ما برای بشر هستیم… بشر خدای ماست.»
بخوانید: ۹ کتاب از زبان افراد مشهور تاریخ
کتاب کالیگولا اثر آلبر کامو
یک از آثار نمایشی آلبر کامو که مخاطبین بسیاری را در سراسر جهان تحت تاثیر قرار داد، کالیگولا بود. کامو این نمایشنامه را در سال ۱۹۴۴ منتشر کرد. این اثر تاکنون به زبان‌های زیادی ترجمه شده است و هنوز هم جزو آثار مهم نمایشی است.
کالیگولا شخصیتی است که قتل را نیز یکی از هنرهای زیبا به حساب می‌آورد. این توضیح مختصر از این شخصیت می‌تواند نشان دهنده‌ی فضای این نمایشنامه باشد. او امپراتور رومی و بدنامی است که در این نمایشنامه‌ی چهار پرده ای، به تجسمی از پوچی و معنازدگی تبدیل میشود.
«دور و بر من هرچه هست دروغ است و من می‌خواهم که مردم با راستی زندگی کنند. وسیله اش را هم دارم تا آنها را وادارم که با راستی زندگی کنند، چون می‌دانم که آنها چه ندارند. آنها معرفت ندارند. معلمی می‌خواهند که بداند چه می‌گوید… در سرتاسر امپراتوریِ روم تنها کسی که آزاد است منم. بروید و به روم اعلام کنید که عاقبت به موهبت آزادی رسیده است و با این آزادی آزمون بزرگی آغاز میشود.»
بخوانید: ۱۰ رمان محبوب کلاسیک از لیست کتابهای برتر گاردین
نمایشنامه مرد بالشی اثر مارتین مک دونا
مارتین مک دونا نمایشنامه نویس، فیلم ساز و فیلمنامه نویس ایرلندی انگلیسی است. از او به عنوان یکی از مهمترین نمایشنامه نویسان معاصر ایرلند یاد میشود. نمایشنامه مرد بالشی نخستین بار در سال ۲۰۰۳ منتشر شد. مرد بالشی داستان نویسنده ای به نام کاتوریان را روایت می‌کند که در اداره پلیس به خاطر محتوای پرخشونت داستان‌های کوتاهش و شباهت آنها به نحوه قتل چند کودک در اداره پلیس تحت بازجویی است.
بخوانید: ۵ کتاب خودشناسی که می‌تواند زندگی‌تان را تغییر دهد
کتاب باغ آلبالو اثر آنتوان چخوف
کتاب باغ آلبالو نوشته‌ی داستان‌نویس و نمایشنامهنویس برجسته‌ی روسی آنتوان چخوف و ترجمه‌ی سیمین دانشور است. داستان خانواده‌ای روس به نام «رانوسکی» را روایت می‌کند که ورشکست می‌شوند. قرض آنها بسیار زیاد است و تنها باغ آلبالویی دارند که در گرو بانک است. بانک برای تخلیه و حراج ملکشان به آنها مهلتی می‌دهد اما آنها هیچ کاری برای جلوگیری از این اتفاق انجام نمی‌دهند تا در نهایت باغ زیبا و اصیلشان توسط یک تازه به دوران رسیده خریده میشود و … .
«لوپاخین: ترن چند ساعت تاخیر داشت؟ لااقل دو ساعت. عجب آدم نازنینی هستم! چه کار احمقانه‌ای کردم. مخصوصا آمدم اینجا که بروم ایستگاه پیشوازشان و مثل دوی خوابیدم… روی صندلی نشسته بودم که خوابم برد… چقدر زننده. شما بایستی بیدارم می‌کردید… .»
بخوانید: ۵ رمان برتر معمایی از محبوب‌ترین‌های این ژانر ادبیات
کتاب مرگ فروشنده اثر آرتور میلر
میلر در معروف‌ترین اثر خود، زندگی فروشنده‌ای دوره‌گرد به نام ویلی را روایت می‌کند که در اواسط شصت‌سالگی به اختلال حافظه دچار شده و از سوی دیگر یک ورشسکت ناکام است. پسرانش بیف و هپی، از وضعیت حاضر شکایت دارند و به‌دنبال خرید مزرعه‌ای در غرب هستند. علاوه‌بر تمام بی‌سامانی‌هایی که دامن‌گیر خانواده‌ی آنها شده است، بیف نفرت و عصبانیت شدیدی از پدر خود دارد. او رازی را می‌داند که بقیه از آن آگاه نیستند. ویلی که دیگر نمی‌تواند وضعیت اسفناک خانواده‌ی خود را ببیند، به خودکشی و استفاده از بیمه‌ی عمر می‌اندیشد… . میلر برای این نمایشنامه، موفق به کسب جایزه پولیتزر و جایزه‌ی تونی شده است. در بخش آغازین نمایشنامه می‌خوانیم: «در ابتدا فقط ساختمان بیقواره‌ی کشتی مانندی که نور کبود شب بر آن می‌تابد، به چشم می‌خورد. اکنون واضح‌تر میشود. لبه‌ی شیروانی پشت‌بام و پنجره‌ی بلند زیر آن را می‌توان دید. در طبقه‌ی دوم، دو تخت خواب دیده میشود. اینجا یک خانه است، یا بهتر بگوییم استخوان‌بندی خانه‌ای است که از آن اتاق خواب طبقه‌ی بالا و در طبقه‌ی اول آشپزخانه و پهلوی آن، اتاق خواب دیگری، به چشم می‌خورد. بین اتاق‌ها دیواری نیست و همه چیز را می‌توان دید، درست همانطور که در دنیای خاطرات و رویاها، خانه ها و اتاق‌هایی که در آنها زندگی می‌کرده‌ایم، صحبت‌ها و فریاد‌هایی را که دیوار بینشان حایل بود، بدون هیچ دیواری می‌بینیم و به خاطر می‌آوریم… .»چ
بخوانید: کتابهایی از نویسندگانی که نوبل برنده شده‌اند
کتاب مرگ یزدگرد اثر بهرام بیضایی
این کتاب داستان یزدگرد سوم است که در حین جنگ که به مرو می گریزد و به طور ناشناس در آسیابی پناه می گیرد. داستان از زبان آسیابان، زن آسیابان و دخترشان بیان می شود و همه روایت ها با هم تفاوت دارد.
موبد، سرکرده و سردار سپاه یزدگرد سوم در آسیابی نزدیک مرو گرد می‌آیند تا آسیابان، زن و دخترش را به جرم کشتن پادشاه محاکمه کنند. روایت های آسیابان و همسر و دخترش با هم تعارض دارد: یکی می‌گوید پادشاه را به جرم تجاوز به همسرش کشته، دیگری می‌گوید جسدی که با جامه پادشاه بر میانه آسیاب افتاده آسیابان است که به دست پادشاه کشته شده تا همه تصور کنند که پادشاه مرده است. بیرون از آسیاب سپاه شاه مقتول با اعراب مسلمان درجنگ و گریزند. لحظه ای که داوری به پایان می رسد و صاحب منصبان سپاه حکم بر برائت آسیابان و خانواده اش می‌دهند سربازی خبر از پیشروی اعراب می‌آورد. همسر آسیابان می‌گوید که داوری به پایان نرسیده است و اینک داوران اصلی، با درفش های سیاه، از راه می‌رسند.
بخوانید: کتابهایی که به فیلم تبدیل شده‌اند
کتاب سه نمایشنامه از لورکا (عروسی خون، یرما، خانه ی برناردا آلبا)
این اثر توسط احمد شاملو به فارسی برگردانده شده است. این سه نمایشنامه در فاصله‌ی سال‌های ۱۹۳۳ تا ۱۹۳۶ و به طور متوالی نوشته شده‌اند. در بخشی از مقدمه‌ی کتاب می‌خوانیم: «اکثر قهرمانان درام لورکا، بار گران‌وزنی را به‌دوش می‌کشند. بار آیین و رسومی خانوادگی، بار سنن ستم‌گر و سخت‌گیر شرافتی که امروز دیگر به هیچ‌روی قابل درک و فهم نیست. مردها، بچه‌ها، مادران – که در همه حال، از دید لورکا قربانی شرایطند – بدین سنت گردن می‌نهند. به بیان دیگر: آنان با اطاعت و انقیاد خویش حتا به هنگامی که از آن جز درد و رنج حاصلی برنخواهند گرفت، سنت‌ها را جاودانی می‌کنند و از آن‌جا که مادران بدین سنن خانوادگی سر تسلیم فرود می‌آورند، مرگ یا قربانی‌شدن فرزندان خود را چون امری اجتناب‌ناپذیر می‌پذیرند.»
بخوانید: ۱۲ کتاب برتر ادبیات کلاسیک جهان
کتاب کرگدن اثر اوژن یونسکو
کرگدن نمایشنامهای است در سه پرده ،اثر اوژن یونسکو، نمایشنامه نویس فرانسوی رومانیایی تبار که در سال ۱۹۵۹ نوشته شد. از این اثر به عنوان یکی از مهمترین نمایشنامه‌های سده بیستم و در زُمره یکی از «نگین‌های تئاتر دنیا در تمام اعصار» یاد میشود. در طول سه پرده نمایشنامه همه ساکنین شهر کوچکی در فرانسه به کرگدن تبدیل می‌شوند و تنها فردی که تسلیم این دگرگونی جمعی نمیشود، شخصیت اصلی داستان برنژه است، شخصیتی گیج و دستپاچه که در طول نمایشنامه به خاطر تأخیرها و نیز نوشیدن‌هایش مورد انتقاد قرار میگیرد. نمایشنامه به طور کلی پاسخی به وقایع بعد از جنگ جهانی دوم و دربردارنده موضوعاتی مانند پیروی از رسوم و عقاید، فرهنگ، فلسفه و اخلاقیات است. برنژه تصمیم میگیرد که تسلیم نشود: «من آخرین انسانم. تا آخرش می‌مونم». و شروع به گریه می‌کند چراکه اگر بخواهد هم نمی‌تواند به کرگدن تبدیل شود.
