قرص‌های آهن به طور معمول برای درمان یا پیشگیری از کم‌خونی ناشی از کمبود آهن استفاده می‌شوند. در حالی که برای رفع کمبود آهن مفید هستند، قرص‌های آهن می‌توانند عوارض جانبی مانند یبوست، اسهال، تهوع، استفراغ، مدفوع تیره، گرفتگی شکم و طعم فلزی ایجاد کنند. در صورت مصرف بیش از حد، امکان مسمومیت با آهن (مسمومیت با آهن) وجود دارد.
قرص‌های آهن به صورت بدون نسخه و با نسخه در قالب کپسول، قرص، جویدنی، ژله و محلول‌های مایع موجود هستند. پزشک شما می‌تواند به شما کمک کند تا بهترین مکمل آهن را برای خود انتخاب کنید.
این مقاله توضیح می‌دهد که چه زمانی از مکمل‌های آهن استفاده می‌شود و چگونه از آنها به صورت ایمن استفاده کنید. همچنین عوارض جانبی قرص آهن و راه‌های جلوگیری از آنها را شرح می‌دهد.
علائم کمبود آهن
آهن یکی از مواد معدنی است که بدن شما برای عملکرد طبیعی به آن نیاز دارد. بدن از آهن برای ساخت هموگلوبین استفاده می‌کند، مولکولی در گلبول‌های قرمز که اکسیژن را به سلول‌ها «حمل می‌کند». هنگامی که آهن کافی ندارید، ممکن است نوعی کم‌خونی به نام کم‌خونی ناشی از کمبود آهن ایجاد شود.
علائم کمبود آهن عبارتند از:
- خستگی مداوم
- ضعف
- سردرد
- سرگیجه
- تپش قلب (ضربان‌های از دست رفته)
- مشکلات تمرکز یا تفکر اگر اجازه داده شود که کمبود آهن ادامه یابد، می‌تواند منجر به علائم نگران‌کننده‌تر مانند موارد زیر شود :
- سبکی سر هنگام ایستادن
- زخم‌های دهان
- زبان دردناک
- تنگی نفس
- رنگ پریدگی (رنگ پوست)
- ناخن‌های شکننده
- سندرم پای بی‌قرار (حرکات غیرقابل کنترل پا)
- رنگ آبی مایل به سفید سفیدی چشم
- ریزش مو
- پیکا (تمایل به خوردن چیزهای غیرغذایی)
- افت فشار خون وضعیتی (احساس سبکی سر هنگام ایستادن)
چه کسانی در معرض خطر کمبود آهن هستند؟
آهن یک ماده معدنی مهم است که فقط می‌توانید از طریق غذا دریافت کنید.۳ کمبود آهن زمانی اتفاق می‌افتد که ذخایر آهن در بدن شما کمتر از حد مورد نیاز برای عملکرد طبیعی باشد.
چهار دلیل اصلی برای کمبود آهن خون عبارتند از:
- خون بیشتری از دست می‌دهید که بدن شما می‌تواند جایگزین کند.
- بدن شما قادر به جذب آهن از غذا به درستی نیست (که به سوء جذب آهن معروف است).
- به اندازه کافی غذاهای غنی از آهن نمی‌خورید.
- نیاز شما به آهن بیشتر از حد معمول است (مانند بارداری یا شیردهی).
- افرادی که در معرض خطر کمبود آهن قرار دارند
- گروه‌هایی از افراد به دلایل مختلف مستعد کمبود آهن هستند.
کمبود آهن ناشی از خونریزی می‌تواند بر افرادی با:
- ۱٫ خونریزی قاعدگی شدید، طولانی یا مکرر
- ۲٫ زخم معده
- ۳٫ خونریزی گوارشی ناشی از مصرف بیش از حد داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs) مانند آسپرین، ادویل (ایبوپروفن) یا آلو (ناپروکسن)
- ۴٫ سرطان مری، معده یا روده بزرگ
- ۵٫ سیروز کبدی (که می‌تواند باعث خونریزی مری شود)
کمبود آهن ناشی از سوء جذب آهن می‌تواند ناشی از:
- ۱٫ بیماری سلیاک
- ۲٫ بیماری کرون
- ۳٫ کولیت اولسراتیو
- ۴٫ جراحی بای‌پس معده
- ۵٫ استفاده بیش از حد از داروهای ضد اسید
کمبود آهن ناشی از رژیم غذایی می‌تواند بر افرادی با:
- ۱٫ رژیم غذایی کاملا گیاهی یا وگان
- ۲٫ سوء تغذیه
کودکی و بارداری
کودکان و زنان باردار به دلایل مختلف به طور ویژه در معرض کمبود آهن قرار دارند:
- نوزادان نارس: نوزادان نارس اغلب دچار کمبود آهن هستند زیرا ذخیره آهن آنها نسبت به نوزادان کامل‌مدت کمتر است. بیشتر آهن در سه ماهه سوم از مادر به کودک منتقل می‌شود.
- کودکان نوپا: کودکان زیر ۲ سال اگر بیش از حد شیر گاو (بیش از ۲۴ اونس در روز) مصرف کنند و/یا به اندازه کافی غذاهای غنی از آهن مانند سبزیجات برگدار و گوشت قرمز نخورند، می‌توانند دچار کمبود آهن شوند. اندازه کوچک بدن آنها آنها را در معرض خطر قرار می‌دهد.
- بارداری: در طول بارداری، حجم خون در بدن همراه با مقدار آهن مورد نیاز برای عملکرد طبیعی افزایش می‌یابد. مگر اینکه مکمل‌های غذایی مصرف کنید، ممکن است کمبود آهن رخ دهد.
- شیردهی: در طول شیردهی، مادران به دلیل کمبود آهن و خونریزی بعد از زایمان مستعد کم‌خونی هستند.
مزایای قرص آهن
قرص‌های آهن برای درمان کم‌خونی ناشی از کمبود آهن استفاده می‌شوند. به طور معمول برای درمان سایر انواع کم‌خونی (مانند کم‌خونی ناشی از کمبود ویتامین، کم‌خونی همولیتیک، کم‌خونی آپلاستیک یا کم‌خونی ناشی از بیماری‌های مزمن) استفاده نمی‌شوند، مگر اینکه کمبود آهن تشخیص داده شود.
مقدار آهنی که هر روز به آن نیاز دارید بسته به سن، جنس و وضعیت بارداری شما متفاوت است. اگر رژیم غذایی سالم و متعادلی داشته باشید، احتمالاً آهن کافی از غذای خود دریافت می‌کنید. در صورت کمبود، می‌توان از مکمل‌ها استفاده کرد.
مؤسسه ملی بهداشت (NIH) دوز روزانه توصیه‌شده آهن را از تمام منابع برای گروه‌های زیر توصیه می‌کند:
- تولد تا ۶ ماهگی: ۰.۲۷ میلی‌گرم
- کودکان ۷ تا ۱۲ ماهه: ۱۱ میلی‌گرم
- کودکان ۴ تا ۸ ساله: ۱۰ میلی‌گرم
- کودکان ۹ تا ۱۳ ساله: ۸ میلی‌گرم
- مردان ۱۴ تا ۱۸ ساله: ۱۱ میلی‌گرم
- زنان ۱۴ تا ۱۸ ساله: ۱۵ میلی‌گرم
- مردان ۱۹ تا ۵۰ ساله: ۸ میلی‌گرم
- زنان ۱۹ تا ۵۰ ساله: ۱۸ میلی‌گرم
- بزرگسالان ۵۱ سال و بالاتر: ۸ میلی‌گرم
- نوجوانان باردار: ۲۷ میلی‌گرم
- بزرگسالان باردار: ۲۷ میلی‌گرم
- نوجوانان شیرده: ۱۰ میلی‌گرم
- بزرگسالان شیرده: ۹ میلی‌گرم
عوارض جانبی قرص‌های آهن
همانطور که با هر مکمل یا دارویی که مصرف می کنید، عوارض جانبی می تواند با قرص‌های آهن نیز رخ دهد. اکثر عوارض خفیف هستند اما در صورت مصرف بیش از حد می توانند شدید شوند.
عوارض جانبی رایج
مکمل های آهن به طور کلی در صورت مصرف با دوز توصیه شده، ایمن و قابل تحمل هستند. شایع ترین عوارض جانبی عبارتند از:
- ناراحتی معده
- مدفوع تیره یا سیاه
- نفخ
- یبوست
- اسهال
- گاز
- تهوع
- گرفتگی عضلات معده
- استفراغ
- طعم فلزی
- لکه های دندانی (هنگام استفاده از مکمل آهن مایع)
- عوارض جانبی کمتر رایج
سایر عوارض جانبی احتمالی مکمل های آهن عبارتند از:
- درد قفسه سینه
- لرز
- سرگیجه
- غش
- گرگرفتگی یا قرمزی پوست
- درد کشاله ران
- سردرد
- درد عضلانی
- بی حسی، درد یا سوزن سوزن شدن دست ها یا پاها
- احساس کلی ضعف
- ضربان قلب سریع
- دید دوگانه
عوارض جانبی نادر
در موارد نادر، ممکن است واکنش آلرژیک جدی به نام آنافیلاکسی هنگام مصرف مکمل های آهن رخ دهد. در صورت مشاهده علائم و نشانه‌های زیر، فوراً به اورژانس مراجعه کنید:
- کهیر ناگهانی یا خاکستر
- پوست قرمز، متورم، تاول‌زده یا پوسته‌پوسته
- تورم دهان، صورت، لب، زبان یا گلو
- احساس تنگی در قفسه سینه یا گلو
- مشکل در تنفس، بلعیدن یا صحبت کردن
- احساس مرگ قریب الوقوع
مدیریت عوارض جانبی
عوارض جانبی مکمل‌های آهن می‌توانند مصرف آنها را طبق دستور پزشک برای افراد دشوار کنند. شروع مصرف با دوز پایین‌تر و افزایش تدریجی دوز به مرور زمان اغلب کمک‌کننده است.
همچنین چندین نکته و ترفند دیگر وجود دارد که می‌تواند به شما کمک کند:
- قرص‌های آهن را با غذا مصرف کنید تا از عوارض جانبی گوارشی جلوگیری شود.
- برای جلوگیری از یبوست، آب زیادی بنوشید.
- برای پیشگیری یا درمان یبوست، سبزیجات و غذاهای غنی از فیبر بیشتری مصرف کنید.
- اگر اسهال دارید، غذاهای غنی از فیبر محلول مانند موز و سیب زمینی شیرین بخورید.
- برای جلوگیری از لکه‌دار شدن دندان، آهن مایع را با آب یا آبمیوه مخلوط کنید و از نی بنوشید.
- پس از مصرف مکمل آهن مایع، دندان‌های خود را مسواک بزنید و کاملاً بشویید.
- اگر حالت تهوع دارید، چای زنجبیل بنوشید یا آب‌نبات زنجبیل بمکید.
مسمومیت با آهن
مصرف بیش از حد آهن می‌تواند منجر به اضافه بار آهن، که همچنین مسمومیت با آهن نامیده می‌شود، شود. برخلاف برخی مواد معدنی، آهن به راحتی از بدن دفع نمی‌شود. هنگامی که ذخایر آهن بدن پر شود، می‌تواند در کبد، قلب، مفاصل و پانکراس تجمع کرده و باعث آسیب به اندام شود. نارسایی قلبی، سیروز کبدی و کم‌کاری تیروئید تنها برخی از عوارض احتمالی هستند.
دوزهای بیش از حد آهن می‌تواند منجر به مسمومیت با آهن شود. حتی یک دوز بالای یکباره (۶۰ میلی‌گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن یا بیشتر) می‌تواند منجر به مرگ شود.
علائم مسمومیت با آهن عبارتند از:
- درد مفاصل
- درد شکمی
- کاهش میل جنسی
- اختلال نعوظ
- پوست رنگ پریده و مرطوب
- خستگی یا ضعف غیرمعمول
- افسردگی
علائم دیرهنگام مسمومیت با آهن عبارتند از:
- لب‌ها، ناخن‌های دست و کف دست‌های مایل به آبی
- تغییر رنگ پوست به خاکستری یا برنزه
- ضربان قلب ضعیف و سریع
- تنفس سطحی و سریع
- تشنج و صرع
اگر علائم مسمومیت با آهن دارید، فوراً با پزشک خود تماس بگیرید.
دوز و آماده سازی
مکمل های آهن به صورت خوراکی مصرف می شوند و با یکی از چندین نوع مختلف آهن که به نام ۳ شناخته می شود فرموله می شوند
- سولفات آهن (متداول ترین نوع)
- فروس گلوکونات
- فومارات آهن
- سیترات آهن
سولفات آهن
اکثر قرص‌های آهن که در داروخانه‌ها فروخته می‌شوند، حاوی ۱۸ تا ۶۵ میلی‌گرم آهن هستند. بسته به مقدار مصرف، ممکن است به مقدار توصیه‌شده روزانه (DV) توسط NIH برسید یا از آن بیشتر شود.
بر اساس دفتر مکمل‌های غذایی:
- مکمل‌های مولتی ویتامین حاوی آهن برای زنان، به طور معمول ۱۸ میلی‌گرم آهن (۱۰۰% DV) ارائه می‌دهند.
- مکمل‌های مولتی ویتامین برای مردان یا افراد مسن اغلب حاوی آهن کم یا بدون آهن هستند.
- مکمل‌های آهن به طور معمول ۶۵ میلی‌گرم آهن (۳۶۰% DV) ارائه می‌دهند.
- . در حالی که آهن با معده خالی بهتر جذب می شود، برای جلوگیری از ناراحتی معده، باید مقدار کمی غذا مصرف کنید. با هر دوز، یک لیوان کامل (۲۳۶ میلی‌لیتر) آب یا آب پرتقال بنوشید. گفته می شود ویتامین C موجود در آب پرتقال جذب آهن را افزایش می دهد.
- . گیاه‌خواران معمولاً به دو برابر آهن افراد گوشت‌خوار نیاز دارند، زیرا بدن آهن را از گیاهان (آهن غیر هم) به خوبی آهن موجود در غذاهای حیوانی (آهن هم) جذب نمی‌کند.
- . مدت زمان مصرف مکمل‌های آهن برای رفع کمبود آهن ممکن است تا سه تا شش ماه طول بکشد. پس از شروع درمان، حتی اگر احساس بهتری دارید و دیگر علائمی ندارید، باید درمان را ادامه دهید.
تداخلات
کلسیم و ضداسیدها می‌توانند جذب آهن را مسدود کنند و نباید همزمان با مکمل آهن مصرف شوند. این شامل مصرف مکمل آهن با شیر گاو نیز می‌شود. اگر از ضداسیدها یا مکمل‌های کلسیم استفاده می‌کنید، از مصرف آنها دو ساعت قبل یا بعد از دوز مکمل آهن خودداری کنید.
مکمل‌های آهن ممکن است با داروهای زیر نیز تداخل داشته باشند:
- آنتی‌بیوتیک‌هایی مانند تتراسایکلین، پنی‌سیلین و سیپرو فلوکساسین
- لوودوپا که برای درمان بیماری پارکینسون استفاده می‌شود
- مهارکننده‌های پمپ پروتون که برای درمان رفلاکس اسید استفاده می‌شوند
- سینتروئید (لوووتیروکسین) که برای درمان بیماری تیروئید استفاده می‌شود
- مکمل‌های روی که برای درمان کمبود روی استفاده می‌شوند
در برخی موارد، جدا کردن دوزها با فاصله دو ساعت ممکن است تنها کاری باشد که برای جلوگیری از تداخلات لازم است. در موارد دیگر، ممکن است نیاز به تنظیم دوز باشد. اگر قصد دارید مکمل‌های آهن را با این داروها یا هر داروی مزمن دیگری مصرف کنید، با پزشک خود صحبت کنید.
نکاتی که باید به آنها توجه کنید
ویتامین‌ها و مکمل‌های معدنی در ایالات متحده تحت آزمایش‌های سختگیرانه قرار نمی‌گیرند و می‌توانند از برندی به برند دیگر متفاوت باشند.
برای اطمینان از کیفیت و ایمنی، مکمل‌هایی را انتخاب کنید که توسط یک نهاد صدور گواهینامه مستقل مانندPharmacopoeia ایالات متحده (USP)، ConsumerLab یا NSF International آزمایش و تأیید شده‌اند.
مکمل‌های آهن در معرض دمای بیش از حد و نور مستقیم خورشید تجزیه می‌شوند. برای جلوگیری از این امر، مکمل‌ها را در ظرف اصلی مقاوم به نور نگه دارید و در اتاقی خشک و خنک نگهداری کنید. همیشه تاریخ مصرف را بررسی کنید و هر مکمل منقضٰی، تغییر رنگ داده یا آسیب دیده را دور بریزید.
خلاصه
مکمل‌های آهن که بدون نسخه و با نسخه در دسترس هستند، عمدتاً برای درمان یا پیشگیری از کم‌خونی ناشی از کمبود آهن استفاده می‌شوند.
عوارض جانبی شامل مدفوع تیره، گرفتگی معده، تهوع، اسهال، یبوست و طعم فلزی است. دوز بر اساس سن، جنسیت و وضعیت بارداری فرد و همچنین علت و شدت کمبود متفاوت است.
