مطالعه تاریخ باستان، کمک می‌کند با مردم آن دوره ارتباط برقرار کنیم و بدانیم که چه اشتباهاتی مرتکب شدند، چه تاثیری بر زندگی حال‌حاضر ما گذاشته‌اند و چه آموخته‌ای را به ما منتقل کرده‌اند. تاریخ باستان همیشه جذاب است و به ریشه‌های اعتقادی ما ارتباطی سخت دارد. برای درک اعتقادات سنتی و تابوهای اجتماعی، چاره ای جز کنکاش در زندگی اجدادمان نداریم. درک زمان حال بدون مطالعه گذشته امکان‌پذیر نیست. در اصل تاریخ ما را به جلو می‌راند. بدون تاریخ ما محکوم به تکرار گذشته جمعی خودمان هستیم.
دوره تاریخ باستان ایران از دوران مادها تا حمله اعراب به سرزمین مادری‌مان را تشکیل می‌دهد. به عنوان یک ایرانی، خواندن سیر تکامل این سرزمین جذاب است و مطالعه‌ی ریشه‌ها و نیکان ماست. خواندن دقیق زندگی افرادی همچون کورش کبیر، برای به کرسی نشاندن باورهایمان امری ضروری است و تنها برای دانستن لحظه و مکان وقوع آنها نیست.
۸ کتاب لیست ما، داستان‌هایی از سرنوشت انسان‌های عادی، پادشاهان بزرگ، فرهنگ ایران باستان و روابط اجتماعی و سنت‌های ایران باستان است.
فرزند سرنوشت – نوشته شاپور آرین نژاد
داستان، کودکی کورش، بزرگمرد تاریخ ایران زمین بر پایه نوشته های هرودوت تاریخ نگار یونانی، است.
زشتی ها و زیبای های زندگی بشر را در زمانی کوتاه ، به شکلی استادانه به تصویر کشیده شده است.
داستان پیمان های استوار بین هارپاک ، مَرَدوک ، کورش ،تاسس ، مگابرن و…. داستان عشق مادر و فرزند ، داستان های عاشقانه دختران و پسران جوان،داستان دو کاهن یکی مردوک نیک منش و دیگری کاچ دُژ کردار ، درمحراب ژونن، داستان بازی های کودکان، سنگدلی های پادشاه با زندانیان، دستگیری ها ی شبانه و شکنجه های زندانیان و کشتارهای ترسناک دیکتاتور زمان آستیاگس پادشاه ماد…. همه را به نمایش می گذارد..
بیشتر ماجراها در زمان کوتاه و جای های گوناگون رخ می دهد، نویسنده از این، سود جسته و درست در جایی که یک داستان به اوج می رسد ، تو را به ماجرای دیگر می برد ، که پیش از این در نیمه وا نهاده بود. آستیاگس پادشاه خوشگذران و جاه طلب ماد، خواب می بیند از شکم دخترش ماندانا درخت تاکی روییده که شاخ و برگ آن سراسر آسیا را پوشانده است.
هنگامی که ماندانا که عروس پارسها بود باردار می شود،آستیاگس او را به اکباتان برده و پس از زاده شدن کورش، دیکتاتور زمان دستور کشتن نوه خود را به هارپاک می دهد.
پس از گذشت چهارده سال ، کورش در یک بازی با فرزندان اشراف، بزرگ مَنشی خود را نشان می دهد و بر آستیاگس روشن می شود که این نوجوان همان نوه ی اوست.
آستیاگس در کمال دو رویی و ریا چهره ای خوشحال از خود نشان می دهد ولی در پس پرده چنان جنایاتی برای پیش گیری ازآنچه پیشگویان گفته اند، انجام می دهد که با خود می گویی دیکتاتورها و جنایتکاران بشر در درازای تاریخ ، راه های یکسانی را می روند
بخوانید: ۹ کتاب از زبان افراد مشهور تاریخ
تاریخ امپراتوری هخامنشی – نوشته حسن پیرنیا
این کتاب نوشته میرزا حسن‌خان پیرنیا است که در زمینه ایران پیش از اسلام تألیف شده‌است.
منابع عمده پیرنیا کتابهای فرانسوی، انگلیسی، روسی و آلمانی هستند که ترجمه‌ای از منابع یونانی و رومی محسوب می‌شوند. وی از منابع عربی و فارسی هم در سطح گسترده‌ای استفاده کرده‌است. وی ابتدا مطالب مورخان باستانی در زمینه یک مطلب و رویداد تاریخی می‌آورد، سپس در یک جمع‌بندی به تجزیه و تحلیل آنها می‌پردازد و نقطه قوت تاریخ‌نگاری پیرنیا در همین قسمت دیده می‌شود.
این کتاب از زمان تألیف تاکنون چندین‌بار به چاپ رسیده‌است و همواره مورد استقبال پژوهشگران حوزه تاریخ و علاقه‌مندان به ایران باستان قرار گرفته‌است.
بخوانید: ۱۰ کتاب خاطره و تاریخی از اشخاص مهم
سرزمین جاوید – نوشته ماریژن موله و دیگران
مجموعه سرزمین جاوید اثر ماریژان موله، رومن گیرشمن، ارنست هرتزفلد، در چهار جلد در توصیف تاریخ قبل از پادشاهی مادها یعنی دوره حکومت ایران‌بانان زن بر ایرانویج تا اواخر دوره حکومت ساسانیان بر ایران نوشته شده است. این اثر توسط زنده یاد ذبیح‌الله منصوری به فارسی برگردان و تکمیل شده است. در اين مجموعه كتاب از تهاجم‌ها، اساطير و تاريخي كه مربوط به دوران پيشداديان و كيانيان، مادها، هخامنشيان، پارت‌ها و ساسانيان مي‌شود، سخن رانده شده است.
پس از آن نشان مي‌دهد كه تازيان و اقوام گوناگون ترك به ويژه مغول‌ها پس از هخامنشيان به ايران آمده‌اند و هميشه اين فرهنگ و تمدن و زبان ايراني بوده كه ملل و اقوام مهاجم را ايراني‌مآب كرده است. عنصر قالب در اصول بنيادي تفكر و بينش ايراني پويايي، سازندگي و بالندگي بوده و همواره به‌صورتي ذاتي در پس هر تهاجمي روند دوباره‌سازي و زنده شدن و رونق دوباره را در پيش گرفته و همواره چون كوهي استوار بر بلنداي تاريخ بر جاي مانده است.در اين مجموعه تاريخي آمده است:
” بي‌گمان فرهنگ و تمدن ايراني، از آغاز تاكنون استمراري بنيادي، پرتوان و پيوسته داشته است. اين فرهنگ و نمودارهاي فكري و معنوي آن، مانند حلقه‌هاي به هم پيوسته يك زنجير است. هر حلقه يا چند حلقه اين زنجير، توسط پادشاهان، دانشمندان، هنرمندان و حكيمان و عارفان و … به فراخور زمان، مكان، ذوق و سليقه آنان ساخته و پرداخته شده است. به ترتيبي كه اين دانه‌ها و حلقه‌ها پيراسته و آماده شده است.
سازندگان هر عصر و دوراني، ميراث‌دار تجربه‌ها، آموخته‌ها و داده‌هاي پيشينيان خود بوده‌اند و نمي‌توانسته‌اند از آن گنجينه بي‌نياز باشند، اما هميشه برابر با زمان و مكان و در برخورد با فرهنگ‌ها و تمدن‌هاي ديگر و در بازار پر رونق داد و ستدها، بر آن‌چه كه از پيش به آنان رسيده، افزوده است. همين پويايي و ايستايي است كه فرهنگي هميشه در حال تحول، زنده و نو را براي نسل بعدي بر جاي نهاده است ”
بخوانید: کتابهایی از نویسندگانی که نوبل برنده شده‌اند
داریوش و ایرانیان، تاریخ فرهنگ و تمدن هخامنشیان – نوشته والتر هینتس
کتاب داریوش و ایرانیان، تاریخ فرهنگ و تمدن هخامنشیان نوشته‌ی والتر هینتس است. تاریخ ایران برای خیلی از افراد جذاب است و در بین تاریخی که از ایران به جا مانده تاریخ هخامنشیان به واسطه‌ی تمدن موجود در آن از اهمیت زیادی برخوردار است و این کتاب برای علاقمندان این مباحث، اثری جذاب است. در توضیحات پشت جلد کتاب آمده است:
” داریوش و ایرانیان کوششی است برای شناخت تاریخ و فرهنگ ایران زمین در عصر زرین هخامنشی. تاریخ سیاسی هخامنشیان، از مهاجرت پارسها تا اوج درخشان آن یعنی پادشاه داریوش، نظام اجتماعی و قضایی و اداری، نیروی نظامی، کشاورزی، هنر و … جنبه های گوناگون هستند که در این کتاب به آنها پرداخته می‌شود.”
در بخشی از کتاب می‌خوانیم: ساتراپ اریاونده می‌بایستی برای برآوردن فرمان شاه لشگری عظیم از کارگران مصری را به کار گرفته باشد. کارگران موفق شدند این کار را ظرف ده سال به پایان برسانند. در سال ۴۹۸ کار نخستین کانال سوئز به پایان رسید. سال بعد شاهنشاه با همه درباریان خود از شوش عازم سومین سفرش به مصر شد، تا با جشن و سرور کانال را افتتاح کند.
بخوانید: کتابهایی که به فیلم تبدیل شده‌اند
تاریخ ایران باستان – نوشته حسن پیرنیا
تاریخ ایران باستان کتابی است نوشته میرزا حسن‌خان پیرنیا که در زمینه ایران پیش از اسلام تألیف شده‌است. نویسنده از نژادها و خط‌های روزگار باستان سخن می‌راند.
نحوه به قدرت رسیدن کوروش و شرح حال نخستین شاهان هخامنشی موضوع اصلی این جلد از تاریخ ایران باستان است. در اینجا پیرنیا درباره روابط ایران و یونان هم به تفصیل می‌نویسد و از تسخیر مناطق مختلف به دست هخامنشیان سخن می‌گوید. جلد دوم اثر پیرنیا با توضیح درباره نام و نسب سلطنت اردشیر اول آغاز می‌شود و با مرگ اسکندر و شرح خصال او پایان می‌یابد. در این جلد مؤلف به بیان رویدادهای زمان خشایارشا دوم، سغدیان، داریوش دوم، اردشیر دوم، اردشیر سوم، آرسس و داریوش سوم می‌پردازد و نشان می‌دهد که چگونه اسکندر مقدونی با نبردهای متعدد امپراتوری بزرگ ایران را از پا درمی‌آورد و به ممالک همسایه ایران نظیر هند و عربستان می‌تازد.
وی درباره دیوان‌سالاری عظیم عصر داریوش مطالب ارزنده‌ای می‌نویسد و از نیروی دریایی، سپاه، داوری، راه‌ها، چاپارخانه‌ها، تقویم و سایر پیشرفت‌های عصر هخامنشی یاد می‌کند و مطالب سنگ‌نبشته‌های این عصر نظیر بیستون را سطر به سطر به نظاره می‌نشیند. جلد سوم تاریخ ایران باستان با نزاع مقدونی‌ها بر سر جنازه اسکندر برای رسیدن به قدرت آغاز می‌شود، با برآمدن اشکانیان و شرح حال آنان ادامه می‌یابد و با بیان معماری عصر پارتی خاتمه می‌یابد.
بخوانید: ۵ رمان برتر معمایی از محبوب‌ترین‌های این ژانر ادبیات
داریوش بزرگ – نوشته یاکوب ابوت
کتاب داریوش کبیر اثر یاکوب ابوت است. در این مورد آمده است:
ناموَر به داریوش بزرگ، پسر ویشتاسپ، همسر آتوسا و داماد کوروش بزرگ، سومین پادشاه هخامنشی بود. وی در سال ۵۲۲ پیش از میلاد، با کمک چندی از بزرگان هفت خانواده‌ی اشرافی پارسی با کشتن گئومات مغ بر تخت نشست. پس از آن به فرونشاندن شورش‌های درون‌مرزی پرداخت. فرمانروایی شاهنشاهی را استحکام بخشید و سرزمین‌هایی چند به شاهنشاهی افزود. آغاز ساخت پارسه (تخت جمشید) در زمان پادشاهی او بود. داریوش اهتمام فراوانی از خود برای ساماندهی تشکیلات داخلی کشور به خرج داد به‌طوری‌که نظام تشکیلاتی که وی بنیان نهاد، مدت‌ها بعد با اندک تغییری، توسط سایر حکومتها از جمله سلوکیه، ساسانیان و حتی اعراب دنبال گردید.
داریوش فوق‌العاده مراقب بود که از طرف مأمورین دولتی تعدی به مردم نشود و با این مقصود همواره در ممالک ایران حرکت و از نزدیک به امور سرکشی می‌کرد. نجبا که از این مراقبت شاه دلخوش نبودند او را دوره‌گرد نامیدند ولیکن مورخین این سخریه را برای او بهترین تمجید می‌دانند.
بخوانید: ۱۰ رمان محبوب کلاسیک از لیست کتابهای برتر گاردین
ایران در آستانه سقوط ساسانیان – نوشته الی ایوانویچ کالسنیکوف
بررسی دوران ساسانیان در تاریخ ایران (۲۲۶ ـ ۶۵۱ میلادی) یکی از پیچیدهترین وظایف در علوم خاورشناسی است. دشواری کار در آن است که پیش از تسخیر ایران به دست تازیان، ایرانیان تاریخ‌نویسی را به معنای کامل این واژه نداشتند، زیرا تاریخ رسمی (واقعهنگاری درباری) بیشتر انباشته از حماسه رسمی بود. پابهپای واقعهنگاری، ادبیات وسیعی نیز در سبکهای گوناگون وجود داشت که در تحریر نخستین تقریبا باقی نمانده است. حجم کوچکی از آثار خطی به زبان پارسی‌میانه که تا اندازهای تحت تأثیر مجموعههای سرشار سکهشناسی و اطلاعات و منابع بیگانه، که معاصر وقوع رویدادها بوده‌اند؛ و همچنین بهوسیله اطلاعاتی که از آثار مؤلفین تازی و پارسی اسلامی متأخر به دست می‌آیند، غنی‌تر شده است.
موضوع این پژوهش عبارت است از بررسی ایران ساسانی در آستانه سقوط کامل این خاندان، یعنی از هرمزد چهارم تا دوران بر تخت نشستن یزدگرد سوم (از ۵۷۸ تا ۶۳۲ میلادی). دوران مورد بررسی از آن رو بیشتر شایان توجه است که بلافاصله پس از اصلاحات خسرو اول انوشیروان و رویدادهایی که در دوران جانشینان او رخ داد و تا اندازه زیادی پی‌آمد این اصلاحات بود آغاز می‌گردد. از سویی دیگر، در همان زمان بود که روشن گردید دیگر دین زرتشتی حاکم، قادر به رقابت با جریانهای گوناگون مسیحیت نیست؛ و همین امر بود که پیروزی و استقرار اسلام را نیز آسان کرد. ناکامی‌های سیاست خارجی و تغییر و تحولات داخلی دولت ساسانیان، زمینه را برای پیروزی تازیان فراهم گردانید.
بخوانید: کتابهایی از نویسندگان زن برای زنان
داریوش در سایه اسکندر – نوشته پی‌یر بریان
این اثر با نگاهی علمی سراغ تحلیل کارنامه واپسین شاه هخامنشی رفته و از این رهگذر به بررسی دقیق آثار مربوط به آن دوران پرداخته است. از تواریخ یونانی و روایات مورخان اسکندر گرفته تا آثار اخلاق‌محور تاریخ‌نویسان رومی، رسائل ادبای قرون وسطی و عصر رنسانس و نیز کتابهای تاریخی و ادبی شرقی، یعنی از تاریخ از اسکندر و داریوش گرفته تا قصه سکندر و دارا.
به علاوه، تحلیل‌های مولف دانشمند کتاب، تفسیر نوینی از سنن تاریخ‌نویسی و نقش اصل خلل‌ناپذیر تکرار در این سنت‌ها به دست می‌دهد. پی‌یر بریان، استاد و محقق مطالعات هخامنشی و تاریخ اسکندر در ۳۰ سپتامبر ۱۹۴۰ در شهر آنژه در فرانسه متولد شده است. او در سال‌های ۱۹۶۰ تا ۱۹۶۵ در دانشگاه پوآتیه به تحصیل رشته‌ی تاریخ پرداخت. بریان پژوهشگر و استاد تاریخ و تمدن جهان هخامنشی و تاریخ دوره‌ی اسکندر مقدونی در کلژ دو فرانس است. او بنیان‌گذار وبگاه پژوهشی achemenet.com و همچنین دارای مدرک افتخاری از دانشگاه شیکاگو است. پژوهش‌های بریان اغلب معطوف بر هخامنشیان، اسکندر و عصر هلنیستی است.
