تربیت فرزند یکی از مهمترنی دغدغه‌هایی‌ست که والدین دارد و طبعا همه می‌خواهند فرزندشان در آینده هم موفق باشد و هم شاد و خوشحال و سالم. اما واقعیت این است که گاهی ندانسته و ناخواسته به‌اسم تربیت فشارهایی به فرزندانمان می‌آوریم که آسیب‌هایی به آنها می‌زند. آسیب‌هایی که عموما تا پایان عمر همراه آنها می‌ماند و شاید جنبه‌های مختلفی از زندگی آنها را تحت تاثیر قرار بدهد. متاسفانه این‌روزها در فضای مجازی و صفحات اینستاگرام کم نیستند فیلم‌هایی که والدین از بچه‌هایشان گرفته‌اند و در ظاهر چیزی جز خنده و شادی و اعلام بامزگی یا فاخر بودن فرزندشان نیست اما پشت همه این فیلم‌ها یک کودک با شخصیتی مختص به‌خودش قرار دارد که می‌تواند در این گیرودار لایک گرفتن آسیب ببیند.
در این گزارش هشت کتابی را معرفی می‌کنیم که از منظر روان‌شناسی و جامعه‌شناسی به موضوع تربیت کودکان پرداخته‌اند و سعی دارند تا به ما آموزش بدهند چگونه با کودکمان به‌عنوان موجودی مستقل و داری اختیار و شخصیت مختص به‌خود رفتار کنیم و آموزش‌های لازم برای موفقیت و دورماندن از خطرات احتمالی زندگی را نیز به او بدهیم.
علیه تربعت فرزند
اغلب ما فکر می‌کنیم برای تربیت فرزند فراهم‌کردن محیطی امن؛ برنامه‌ریزی دقیق و هدفمند برای زمان‌های کار و فراغت؛ نظارت دقیق بر اعمال و روابطش و هدایت او تا رسیدن به اهدافی عالی کفابت می‌کند. اما آلیسون گوپنیک، استاد روان شناسی در دانشگاه کالیفرنیا و برکلی و نویسنده ستون ذهن و ماده در وال استریت ژورنال ، در کتاب علیه تربیت فرزند از غیرعلمی‌بودن و همچنین زیان‌بار بودن نگاه ساختن فرزند سخن می‌گوید. او نشان می‌دهد که چرا هرگز نباید دنبال ساختن و شکل‌دادن به فرزندانمان باشیم و تاکید می‌کند که کودکان طوری خلق شده‌اند که نامنضبط و بازیگوش و پیش‌بینی‌ناپذیر و خیال‌پرداز باشند؛ آنها طوری خلق شده‌اند که هم بسیار متفاوت از والدینشان و هم بسیار متفاوت از یکدیگر باشند.
او معنا و مفهوم والدین خوب را زیر سوال میبرد و نشان می‌دهد که چرا تصویر قرن بیست‌و‌یکم والدین و فرزندان کاملا اشتباه است. گوپنیک تاکید می‌کند اگرچه مراقبت از کودکان و تربیت آنها بسیار مهم است، اما شکل‌دادن به آنها برای تبدیل کردن کودکان به آنچه مد نظر والدین است اشتباه است. نویسنده همچنین توضیح می‌دهد که چطور از فرزندانمان طوری مراقبت کنیم که بیاموزند در جهانی پیش‌بینی‌ناپذیر افرادی انعطاف‌پذیر، خلاق و مقاوم باشند.
سرفصل‌های کتاب نیز عبارتند از: پارادوکس‌های والدین، بر ضد والدگری، تکامل کودکی، تکامل عشق، یادگیری از طریق نگاه کردن، یادگیری از طریق شنیدن، تأثیر بازی، رشدکردن، آینده و گذشته: کودکان و تکنولوژی و ارزش کودکان.
بخوانید: معرفی بهترین کتاب‌ها برای آموزش سواد مالی به کودکان
کودک بی‌قرار
در این کتاب دیوید الکایند در دو بخش به‌نام‌های کودکان بی قرار ما و کودکان بی‌قرار: کودکان استرسی از تربیت کودکان و تبیین بی‌قراری کودکان و نوجوان معاصر می‌گوید. در بخش اول کتاب نویسنده به بحث درباره نقش والدین، مدارس و مراکز آموزشی و وسائل ارتباط جمعی به‌عنوان عوامل موثر در زودرسی نابهنگام کودکان پرداخته و در بخش دوم نیز از رشد تدریجی و آرام، یادگیری رفتارهای اجتماعی، واکنش کودکان نسبت به استرس، کمک به کودکان بی‌قرار و زودرس نابهنگام سخن گفته است.
در بخشی از کتاب می‌خوانیم: استرس و فشار تا حدی برای کودکان مفید و سالم است تا انرژی و توان کامل خود را بشناسند. فشارها و استرسها فقط زمانی مضر است که نامناسب و خارج از توان دانش‌آموزان می‌شود، شبیه مدارس امروزی ما که انتظارات و توقعات، شتاب‌دهنده هستند. بسیاری از ابتکارات و پیشگامی در حوزه آموزش برای اهداف غیرقابل تجسم که برچسب اصلاحات را به پیشانی دارد کودکان را در معرض آسیبها و خطرات جدی قرار می‌دهد.
دیوید الکایند روانشناس کودک و نویسنده آمریکایی است. او در دانشگاه کالیفرنیا در لس‌آنجلس تحصیل در دو رشته لیسانس هنر را در سال ۱۹۵۲ و دکترای فلسفه در سال ۱۹۵۵ فازغ‌اتحصیل شده است. الکایند همچنین دکترای افتخاری در علوم کالج رود آیلند را به دست آورد و کتاب‌هایی مثل پیشگام خود – کودک عجول، قدرت بازی و آموزش را در کارنامه دارد.
بخوانید: ۹ کتاب آموزشی در رابطه با محیط زیست برای کودکان
مادران سمی
سوزان فوروارد در تعریف والد سمی، از بلایی که والدی سمی بر سر کودکانشان می‌آورند می‌گوید و سعی دارد به خواننده نشان بدهد که چگونه از تاثیر رفتارهای بد و غلط والدین ناآگاهش رها شود یا از تاثیر رفتارهایش بر فرزندش مطلع باشد. در تمام فصل‌های کتاب نیز برای کمک به درک بهتر مطالب، مثال‌های گوناگونی ارئه شده است.
فوروارد تاکید دارد که فرایند کاهش یا خنثی‌سازی تاثیرات منفی والدین سمی، فرایندی تدریجی است و اراده‌ای قوی می‌طلبد. اما اطمینان می‌دهد که این تلاش بلاخره به ثمر می‌نشیند و نیروهای درونی خواننده از بند عادت ازاد شده و خود واقعی آنها که در پس این‌سال‌ها از رفتار والدین آسیب می‌دیده، آشکار می‌شود.
شما در این کتاب راهکارهای مؤثر را می‌آموزید که موجب تغییر و تحول در آن‌دسته از باورها و رفتارهای شما می‌شود که نقش بازدارنده را در زندگی‌تان دارد. این کتاب کمک می‌کند تا درک درستی از عشق پدرومادر یا هر فرد دیگری در زندگی داشته باشیم.
بخوانید: ۱۳ سپتامبر روز رولد دال و معرفی معروفترین کتابهایش برای کودکان
شناخت هنر کودکان برای آموزش بهتر
این کتاب، حاصل جمع‌بندی و ثبت یافته‌های گروه وسیعی از مربیان هنر، کارشناسان و پژوهشگران، موسسه‌های بین‌المللی و مجموعه‌های معتبر آنها، در حوزه «هنر کودک» است. در این کتاب مراحل شکل‌گیری زبان تصویری، نمادین و هنری کودکان با ارائه تصاویر، جدول‌ها و نمودارهای دقیق، اطلاعات را به صورت طبقه‌بندی شده به خواننده ارائه می‌شود.
اساسا درک کودکان از هنر و رنگ و نقاشی نکته‌ای مهم است که می‌تواند بازنمای درون و روان آنها باشد و آنچه در محیط مهدکودک و خانواده بر آنها می‌گذرد. پس هم آشنا کردن کودک با هنر مهم است و هم آشنا بودن بزرگترها از نحوه نگاه او به هنر و آنچه او در نقاشی‌ها و رنگ‌هایش می‌خواهد بگوید.
بخوانید: ۷ دلیل برای خواندن کتاب خاطرات یک بچه‌ی چلمن
نقشه‌های ذهنی برای بچه‌ها
نقشه‌های ذهنی برای بچه‌ها یکی از ده کتاب برتر در زمینه کتاب‌های راهنمای مطالعه شناخته می‌شود. ایده‌های تونی بازان در مورد مفهوم نقشه‌های ذهنی یک روش بسیار عالی و کاربردی برای به خاطر سپردن اطلاعات و داده‌ها است و می‌توانید مشکلات تحصیلی کودکان مانند خوانشی پریشی را به راحتی برطرف کند. تونی بازان به شما نشان می‌دهد که به خاطر سپردن مطالب با کمک روش‌های تقویت حافظه، تمرکز خود را افزایش دهید و به راحتی هرچیزی را که می‌خواهید به خاطر بسپارید. روش‌هایی مانند فیلم‌های ذهنی، قصر ذهنی و در راس همه آنها، نقشه‌های ذهنی.
آنتونی پیتر بوزان (تونی بوزان) نویسنده و مشاور آموزشی است. او از بنیانگذاران و ارائه‌کنندگان تکنیک‌های نقشه‌برداری ذهنی است. او در سال ۲۰۰۶ برنامه نرم‌افزاری را که نقشه ذهنی را مدیریت می‌کند را نیز معرفی کرده است.
بخوانید: ۹ کتاب قصه برای بچه‌های دبستانی
تربیت جنسی کودکان
کتاب تربیت جنسی کودکان نوشته رگینا فینکه از مراحل رشد جنسی کودک می‌گوید و هدفش آگاهی‌بخشی به والدین در این زمنیه است. نویسنده در اثرش به والدین اهمیت آموزش رفتار جنسی به کودکان را متذکر می‌شود و توضیح می‌دهد که به چه نحوی باید کودکان خود را حمایت کنیم و به آنها عشق بورزیم و تلاش کنیم تا کودکی قوی و آگاه تربیت کنیم. چرا که کودکی که به خود و والدینش اعتماد دارد می‌تواند با جسارت نه گفتن را یاد بگیرد و به کسی اجازه‌ی سو استفاده را ندهد.
کتاب به والدین کمک می‌کند تا بتوانند با آگاهی بیشتر مراقب فرزند خود باشند تا آسیبی به آنها نرسد. درواقع شاید نتوانیم هیچ‌گاه کودک خود را از همه مشکلات و خطرات دور کنیم اما می‌توانیم او را به شکلی تربیت کنیم که بتواند در مقابل خطرات و تهدیدات به بهترین شکل از خود دفاع کند. با توجه به افزایش کودک آزاری و سو استفاده‌های جنسی از کودکان در سراسر دنیا ضرورت آموزش مفاهیم و نکات جنسی به کودکان بیش از پیش نیاز است. اگر قصد دارید کودک خود را از گزند آسیب‌های جنسی نجات دهید این کتاب می‌تواند راهنمای خوبی باشد.
بخوانید: ۸ مجموعه کتاب طنز برای کودکان و نوجوانان
ذهن کودک
کتاب ذهن کودک شامل روش‌های برخورد با شیطنت کودکان، شناخت رفتار آنها، برخی ساختار ذهن و شیوه رشد مغز در کودکان از لحاظ عصب‌شناسی و رفتارشناسی آن‌هاست. کتاب به گونه‌ای به والدین آموزش می‌دهد تا نه تنها در برابر شرایط دشوار برخورد با کودکان فعال و پیش فعال احساس ناتوانی یا خشم نکنند، بلکه در حین مدیرین شرایط، هوش و رفتار فرزندانشان را پرورش دهند.
کتاب درواقع راهنمایی است برای همه‌ی کسانی که به نحوی با کودکان سر و کار دارند و کلنجار رفتن با بدقلقی‌ها، ناآرامی‌ها، ترس‌ها، پرخاشگری‌ها و هرگونه رفتارهای آزار دهنده، یا نگران کننده کودکان، بخشی جدایی‌‌ناپذیر از زندگی روزانه آن‌هاست. برخی از سرفصل‌های کتاب نیز عبارتند از: استراتژی بنیادین برای پرورش مغز کودک: راه‌حل‌های موثر، هوشمندانه و ساده برای تلاش‌های کودک.
بخوانید: ۷ کتاب برای آشنایی کودکان با فلسفه
جامعه‌شناسی دوران کودکی
در آغاز مقدمه مترجمان، کودک را عضوی از جامعه تعریف می‌کنند که هنوز به دلیل عدم تجهیز به مهارت‌های اجتماعی مورد نیاز نقش‌ها، نقشی مؤثر در سازمان اجتماعی ندارد. آنها برداشت امروزی از مفهوم کودک و دوران کودکی را به مثابه یک مقطع زمانی که آدمی طی می‌کند تا از کودکی بیولوژیک به عضو اجتماعی تبدیل شود، برداشتی کم سابقه و مدرن می‌دانند و بر این باورند که دوران مدرن مفهوم نقش‌ها و قالب‌های نقشی را در خانواده بازبینی کرد و تعریف‌های جدیدی از نقش‌های مورد نیاز به دست داد.
این یک واقعیت است که به دوران کودکی در علوم اجتماعی جوامع مدرن کم پرداخته شده است و شاید بتوان علت آن را کارکردهای جامعه بزرگسال‌محور دانست. کتاب مذکور نوشته نوشته آلیسون جیمز و دیگران در سه بخش و ده فصل سعی دارد از اهمیت به‌رسمیت شناختن کودک و کودکی و علوم اجتماعی و گفتمان‌های جامعه‌شناسانه بگوید.
