هیچ کس دلش نمی‌خواهد شخص دیگری خاطرات او را بخواند اما اگر این خاطرات به اندازه‌ی کافی جذاب باشند و اطلاعات تجربیات ما برای دیگران مفید باشد، ارزش این را دارد که تجربیات شخصی و دست‌نوشته‌هایمان را در معرض دید و بالتبع قضاوت دیگران قرار دهیم. یکی از بهترین راه‌های خواندن تاریخ، تجربه آن از دیدگاه دیگران و دیدن دنیا با چشم‌ها و کلمات افراد دیگر است.
نه تنها خواندن کتابهای خاطرات از خواندن تاریخ خشک و یکنواخت شیرین‌تر و لذتبخش‌تر است، بلکه دید واقعی‌تر و اجتماعی‌تری به خواننده می‌دهد. در این میان خاطرات و نوشته‌های سیاستمداران، قهرمانان ملی، اعضای حزب‌ها و گروه‌های خصوصی، ورزشکاران و هنرمندان به دلیل زندگی پرفراز و نشیب و قرار گرفتن در معرض اتفاقات زیاد و غیرمعمول و خبر داشتن از اوضاع پشت پرده و چیزهایی که مردم معمولی از آن‌ها باخر نمی‌شوند، برای افراد جذابیت بیشتری دارند. در این مقاله به ۱۰ کتابی می‌پردازیم که خاطرات اشخاص مهمی بوده‌اند و سپس به کتاب تبدیل شده‌اند. صددرصد، این ده کتاب تنها کتابهای خاطره نیستند و کتابهای متنوع زیادی برای سلیقه‌های گوناگون وجود دارد.
کتاب خاطرات اردشیر زاهدی
شاید بسیاری از ما نام اردشیر زاهدی را شنیده باشیم و اطلاعات کمی از او داشته باشیم اما اینکه او چه کسی بود، در چه خانواده‌ای متولد شد و بسیاری از حقایق درباره‌ی او در این کتاب با جزئیات گفته می‌شود.
اردشیر زاهدی متولد سال ۱۳۰۷ در تهران و فرزند سپهبد فضل‌الله زاهدی است. او یکی از نزدیکان محمدرضا شاه و مسئول کودتای ۲۸ مرداد و سپس جانشین مصدق پس از برکناری او است. فضل‌الله زاهدی همچنین نقش پررنگی در سرکوب شیخ خزعل داشته است. اردشیر زاهدی از چنین پدری زاده شد و در خانواده‌ای سیاسی زندگی کرده است. بنابراین انتظار می‌رود از رازهایی که شاید هیچ گاه از دربار خارج نشده و روابط افراد و اتفاقاتی که علنی نشده است، خبردار باشد.به علاوه او داماد محمدرضا پهلوی یعنی همسر شهاز پهلوی بوده است و همین نسبت خانوادگی او به آخرین شاه ایران و تفکرات و عقیده‌های او نزدیک می‌کند و می‌تواند اطلاعات ناگفته‌ای را برای خواننده بازگو کند. او از سال ۱۳۴۵ تا ۱۳۵۰ وزیر امور خارجه ایران بود و همچنین سفیر ایران در انگلیس و آخرین سفیر ایران در آمریکا نیز بوده است. کتاب خاطراتش، از کودکی او تا زمان استعفای پدرش از نخست وزیری را روایت می‌کند. بخش عمده این کتاب به روزهای کودتا و جریان‌ها و افراد تإثیرگذار آن می‌پردازد. متاسفانه جلد دوم این کتاب نتوانست مجوز چاپ بگیرد و ما از خواندن باقی خاطرات او محروم ماندیم.
بخوانید: بهترین کتاب های رنگ آمیزی برای بزرگسالان
کتاب خاطرات کولینا
پیر لوئیجی کولینا با چشم‌های آبی روشن و سر طاس خود شناخته‌شده‌ترین داور فوتبال در جهان است و حتی افرادی که از دنیای فوتبال دورند و اصلا علاقه‌ای به تماشای آن ندارند هم او را می‌شناسند. او در سال ۱۹۶۰ در بولونیای ایتالیا به دنیا آمد و بین سال‌های ۱۹۹۵ تا ۲۰۰۵ داور بین‌المللی و بهترینِ رشته‌ی خود بود. او همچنین شش سال متوالی عنوان بهترین داور سال را از آن خود کرد. کولینا همین امسال (۲۰۱۹) سفری به تهران داشت و مسابقه‌ی دربی را از نردیک تماشا کرد.
در این کتاب که نوشته‌ی خود کولینا است، خواننده با جزئیات زیادی درباره داوری آشنا می‌شود.
در این کتاب به موضوعات زیادی مانند چگونگی آمادگی قبل از هر بازی، روابط با فوتبالیست‌ها، فشار تصمیم‌گیری در شرایط حساس و مهم‌ترین بازی‌هایی که داوری کرده است و… می‌پردازد. با خواندن این کتاب فوتبال را از زاویه‌ای دیگر می‌بینیم و می‌فهمیم داوری فوتبال نیز مانند بسیاری از شغل‌ها کاری مشکل و پرمشغله است. شغلی که با نگاه میلیون‌ها و شاید میلیاردها هوادار سخت‌تر و پرفشارتر هم می‌شود و تصمیم‌گیری تحت این فشارها چه استقامت فکری‌ای را می‌طلبد. اگر از هواداران فوتبال هستید، پیشنهاد می‌کنم حتما این کتاب را بخوانید و به دیگران هدیه دهید.
بخوانید: کتابهای شعر صوتی برای گوش دادن در خودرو
کتاب خاطر اعلی حضرت آسوده
محمد سام کرمانی یکی از سیاستمداران کمتر شناخته شده‌ی دولت محمدرضا پهلوی است. این عدم معروفیت و شهرت، به دلیل حواشی کم او است. او در سال ۱۳۰۳ در کرمان متولد شد و سال‌ها معلم بود. او برای رسیدن به سمت وزارت اطلاعات و جهانگردی محمدرضا شاه، سلسله مراتب را طی نمود و ابتدا نماینده‌ی مجلس شد، سپس به استانداری رسید، به معاونت وزارت آموزش و پرورش دست یافت و در آخر سمت وزیر گرفت.
اما این کتاب نوشته‌ی خود او نیست و نتیجه‌ی مصاحبه‌هایی است که حمید داود آبادی با او داشته است. در ابتدا این مصاحبه‌ها و بکر نبودن و دست دوم بودن نوشته‌ها دلم را چرکین کرد اما پس از خواندن کتاب به این نتیجه رسیدم که در این کتاب نه تنها خاطرات و وقایع مهمی که محمد سام در زندگی خود از سرگذرانده است را درک می‌کنیم بلکه نگاه نویسنده و واکنشی که از او گرفته است را نیز حس می‌کنیم. گویی خودمان نشسته‌ایم و با او گفتگو کرده‌ایم.
متاسفانه این کتاب ۲۰ سال در وزارت ارشاد و پشت درهای بسته گرفتن مجوز باقی ماند و عمر محمدسام کرمانی به خواندن این کتاب و نقد و بررسی آن قد نداد.
بخوانید: ۱۰ رمان محبوب کلاسیک از لیست کتابهای برتر گاردین
کتاب فاجعه لنینگراد
لنینگراد یکی از شهرهای اتحاد جماهیر شوروی بوده است و هم اکنون این شهر در کشور روسیه است و طی جنگ جهانی دوم، ایستادگی مردمان این شهر، سرنوشت جنگ را تغییر داد و نگذاشت شوروی شکست بخورد و آلمان نازی فاتح جنگ جهانی دوم شود. اگر لنینگراد سقوط می‌کرد احتمالاٌ شوروی نیز ساقط می‌شد و آتش جنگ به کشورهای دیگر مانند ایران نیز شیده می‌شد.
این کتاب شامل دو قسمت است. قست اول خاطرات ژنرال گالاند فرمانده نيروي هوايي شكاري آلمان در زمان جنگ جهاني دوم است و قسمت دوم خاطرات آناتول داروف يكي از بازماندگان محاصره مخوف لنينگراد در فاصله سالهاي ۱۹۴۰ تا ۱۹۴۳ ميلادي است. طی سه سال محاصره شهر لنینگراد، فجایع انسانی زیادی در این شهر رخ داد و هر دو طرف جنگ با سختی‌ها و مشکلات زیادی روبرو شدند. اما بیشتر این سختی‌ها متوجه مردم ساکن در شهر بود مانند تلف شدن مردم در سرما، قحطی غذا و روی آوردن مردم به خوردن گوشت انسان‌های دیگر، و شیوع بیماری‌های مختلف. این کتاب هم تاکتیک‌های جنگی و استراتژی‌ها را توصیف کرده و توضیح داده است و هم از نظر اجتماعی و انسانی به حادثه پرداخته است و این تجمع موضوعات مختلف این کتاب را بسیار پرمحتوا و تامل برانگیز ساخته است.
بخوانید: دستیار وارد شما در آشپزخانه؛ معرفی ۶ کتاب معتبر آشپزی
کتاب خاطرات و تالمات مصدق
هیچ ایرانی‌ای نیست که محمد مصدق را نشناسد و همه نقش او را در ملی شدن صنعت نفت می‌دانیم. اما هیچ کدام از افکار و عقاید او و اتفاقاتی که او را به محمد مصدق تبدیل کرد خبر نداریم. او در خانواده‌ای سرشناس به دنیا آمد که جد اندر جد از تاثیرگذاران و ثروتمندان ایران و تهران بوده‌اند. او از نسل عباس میرزا و میرزا هدایت‌الله آشتیانی است و از کودکی در میان سیاستمداران زندگی کرد و خود در بزرگسالی، حقوق‌دان و سیاستمدار برجسته‌ای شد که سمت‌های گوناگونی مانند والی، نماینده مجلس شورای ملی، وزیر امور خارجه و نخست وزیری داشت. مصدق به دلیل زندگی در چنین خانواده‌ای و اشتیاق خود به کارهای سیاسی و اجتماعی، زندگی پرفراز و نشیبی را از سرگذراند و به همین دلیل حرف‌ها و خاطرات زیادی برای گفتن داشت.
مصدق در این کتاب به موضوعاتی چون دوران کودکی و جوانی و سپس تحصل خود، تصدی پست‌های دولتی و… پرداخته است اما مهم‌ترین و هیجان‌انگیزترین قسمت کتاب، تاریخ ملی شدن صنعت نفت و سپس کودتای ۲۸ مرداد است. بسیاری از افراد این کتاب را سندی تاریخی می‌انگارند که مصدق در روزهای زندانی بودن در احمدآباد به یادگار گذاشته است.
بخوانید: ۵ کتاب خودشناسی که می‌تواند زندگی‌تان را تغییر دهد
کتاب خاطرات و اسناد سپهبد رزم آرا
حاجعلی رزم آرا در سال ۱۲۸۰ شمسی متولد شد. پدر او که یکی از قزاقان بود او را به سرعت به زندگی نظامی وارد کرد و حاجعلی رزم آرا که در امور نظامی و استراتژی از خود استعداد نشان داد به سرعت پله‌های رشد و ترقی را در این راه پیمود. او در بسیاری از سرکوب‌های محلی و گروه‌های آزادی خواه مانند جنبش جنگل (میرزا کوچک خان جنگلی) نقش داشته است و بعدها طی جنگ جهانی دوم و ورود متفقین به ایران، او از امضای طرح استخدام پیمانی رسبازان سر باز زد و بدین گونه پس از سقوط رضاشاه، توانست سلسله مراتب ارتش را سریع‌تر طی کند. خواندن این کتاب ما را با فراز و نشیب‌های زندگی یک نظامی در اوایل قرن آشنا می‌کند و راهی ساده برای خواندن تاریخ معاصر ایران است.
بخوانید: پیش از خواب چه کتابی برای کودکمان بخوانیم؟ معرفی ۸ مجموعه داستانی
کتاب خاطرات عبدالمجید مجیدی
انتشارات صفحه سفید، مجموعه کتابهایی به نام “تاریخ به روایت تاریخ سازان” دارد. این مجموعه‌ها همگی کتابهای خاطراتی هستند که افراد مشهور و سرشناس (بیشتر سیاستمداران) آن‌ها را نوشته‌اند. همگی کتابهای این مجموعه سبک و کم حجم هستند و خواندن آن‌ها برای افراد ثقیل و سنگین نیست و به دلیل خاطره و داستانی بودن، مخاطب را حین خواندن، از کتاب زده نمی‌کند و به همین دلیل می‌تواند کتابهای خوبی برای نوجوانان باشد.
این کتاب به زندگی عبدالمجید مجیدی می‌پردازد. او که در سال ۱۳۰۷ در تهران به دنیا آمد یکی از سیاستمداران و حقوق‌دانان ارشد ایران در زمان پهلوی دوم بود و تا سال ۱۳۵۶ همزمان با استعفای هویدا، رئیس سارمان برنامه بودجه کشور بود. این اثر از آن جهت برجسته است که مجیدی تا لحظه‌های آخر سرنگونی حکومت سلطنتی محمدرضا، در ایران حضور داشته و تمام وقایع را از نزدیک و با جزئیات نوشته است. از این جهت، این کتاب مستندات تاریخی زیادی در بردارد که می‌توان به آن‌ها فارغ از جهت‌گیری‌ها اعتماد کرد. علاوه بر تاریخ سیاسی، در این کتاب به تاریخ اقتصادی ایران در آن زمان نیز پرداخته شده است و ریز به ریز برنامه‌ریزی‌های کشور و بودجه‌بندی آن در این کتاب گنجانده شده است.
بخوانید: کتابهایی که به فیلم تبدیل شده‌اند
کتاب غلامرضا زندگینامه و خاطرات جهان پهلوان غلام رضا تختی
تختی، پوریای ولی معاصر است و همه او را به جوانمردی و معرفت و دست و دلبازی می‌شناسند. این کتاب شرح جزئیات زندگی غلامرضا تختی، قهرمان کشتی ایران است که جمعی از نویسندگان آن را گردآوری و نگارش کرده‌اند. در این کتاب با افراد نزدیک و اعضای خانواده تختی مصاحبه شده و سپس این گفتگوها به رشته تحریر درآمده است و پر از حکایت‌ها و داستان‌های ریز و درشتی است که اطرافیان تختی از برخوردها و مکالماتشان با او داشته‌اند.
این کتاب ۲۰۰ صفحه‌ای آنقدر کوتاه است که می‌توان آن را سریع خواند و متن سنگین و غیرقابل فهمی ندارد و بنابراین کتاب خوبی برای نوجوانان و افرادی است که به تازگی خواندن کتابهای خاطرات را شروع کرده‌اند و به دنبال متنی گیرا و سریع می‌گردند. یکی از دلنشین‌ترین خاطراتی که در این کتاب آمده است، روبرو شدن تختی با کشتی‌گیر بلغارستانی است:
حرف بلغاری شب قبل از مسابقه پیش تختی آمد و گفت: آقای تختی شما قهرمان بزرگی هستی، در همهٔ دنیا شما را می‌شناسند مرا هم ببری چیزی به ارزش‌های شما اضافه نمی‌شود، اما من وضع خوبی ندارم.
این حرف تختی را به فکر فرو برد و او تصمیم گرفت مسابقه را به حریف واگذار کند و باقی فصل درباره‌ی کشمکش درونی تختی با خود و درمیان گذاشتن داستان با مربی و باقی اجرا است.
بخوانید: ۵ رمان برتر معمایی از محبوب‌ترین‌های این ژانر ادبیات
کتاب من در رقه بودم
در سال‌های اخیر، کتابهای خاطرات زیادی از افراد جدا شده از گروه‌های تروریستی به خصوص داعش منتشر شده است که کتاب من در رقه بودم یکی از آن‌ها است. این کتاب توسط محمد فاهم (ابوزکریا) نوشته شده است. او جوانی متولد سال ۱۹۹۰ در تونس است که در سال ۲۰۱۵ به داعش می‌پیوندد و در رقه شهری در سوریه برای داعش خدمت می‌کند و سرانجام یک سال و نیم بعد از آنجا فرار می‌کند و به ترکیه می‌رود. این کتاب شرح اعمال داعش و اتفاقاتی است که او و دوستانش در داعش تجربه کرده‌اند.
خواندن این کتاب چیزهای زیادی را به خواننده منتقل می‌کند و مهم‌ترین آن رعب و ترسی است که حتی افرادی که در این گروه تروریستی هستند تجربه می‌کنند.
کتاب خاطرات سیاسی خلیل ملکی
خلیل ملکی از سیاستمداران معاصر ایرانی است و یکی از رهبران حزب توده بوده است که بعدها از این حزب جدا شده و از افراد تشکیل دهنده حزب ملی بوده است. این کتاب یکی از بهترین کتاب‌ها برای جذب و درک تاریخ معاصر کشور است و با توجه به نزدیکی روحی و کاری ملکی و دکتر کاتوزیان که مقدمه‌ای بر این کتاب نوشته است ویکی از بهترین تاریخ‌نگاران ایرانی است، این کتاب بسیار قابل استناد و معتبر است.
در این کتاب می‌توان فهمید حزب توده و جنبش چپ ایران چگونه و با چه اشتباهاتی شکست خورد و اعضای آن چقدر از خط مشی‌‍‌های حزب دور بوده‌اند. همچنین تأثیر همین اشتباهات در پیروزی انقلاب و جریانات پس از آن در این کتاب برای خواننده باز می‌شود. خواندن این کتاب را به تمام افراد علاقه‌مند به سیاست، حقوق بشر و فلسفه پیشنهاد می‌کنم و امیدوارم با خواندن هرچه بیشتر تاریخ، تصمیمات درست و عاقلانه‌تری برای آینده سیاسی کشور بگیریم.
