آخرین بار چه زمانی دریافت بروزرسانی‌ها برای اپ‌های گوشی موبایل و کامپیوتر خود را بررسی کردید؟ احتمالاً شما نیز مثل اغلب افراد هیچ‌گاه از استمرار دریافت آپدیت‌های اپ‌های دستگاه خود اطمینان حاصل نکرده‌اید. بی‌توجهی به این موضوع تهدیدات خاص خود را به همراه دارد، چراکه این اپ‌ها می‌توانند به اپ‌های «زامبی» بدل شوند و امنیت و حریم خصوصی دستگاه شما را بی‌آنکه نسبت به آن آگاه باشید به خطر بیندازند.
اپ زامبی چیست؟
اپ‌های زامبی در دنیای دیجیتال به برنامه‌ها و نرم‌افزارهایی اطلاق می‌گردد که دیگر تحت پشتیبانی و نظارت سازندگان‌شان نیستند، اما کماکان در دستگاه‌های افراد به حیات خود ادامه می‌دهند. به‌طور کلی نام بر تمام اپ‌هایی گذاشته می‌شود که آن‌ها را فراموش کرده و درنتیجه دیگر از آن‌ها استفاده نمی‌کنید. البته در بستری دیگر ممکن است به اپ‌هایی که به‌صورت پنهان در اپ استورها وجود دارند نیز اپ‌های زامبی گفته شود.
اما وجود اپ‌های زامبی در دستگاه‌های ما چه خطراتی را می‌تواند به همراه داشته باشد؟ در ادامه به برخی از مهم‌ترین این مشکلات با ذکر مثال می‌پردازیم.
- مسائل امنیتی
در صورتی که یکی از اپ‌های موجود در اسمارت‌فون یا کامپیوتر شما دیگر مورد پشتیبانی سازنده خود نباشند می‌توانند مشکلات امنیتی ناخواسته‌ای را برای سیستم بوجود آورند.
برای نمونه، اپی همچون QuickTime در ویندوز را در نظر بگیرید. کمپانی اپل در سال ۲۰۱۶ قطع پشتیبانی خود از این اپ را اعلام کرد. کارشناسان امنیتی یک آسیب نرم‌افزاری را در این اپ یافته بودند و از آنجایی که اپل دیگر مسئول رفع چنین نواقصی نبود، کار به آنجا رسید که دولت آمریکا با صدور هشدار از کاربران درخواست کرد این اپ را از دستگاه‌های خود حذف کنند.
اپ کوئیک‌تایم حتی پس از قطع پشتیبانی اپل به کار خود ادامه می‌دهد و در صورت عدم اطلاع کاربران از وجود چنین مسئله‌ای می‌تواند سیستم آن‌ها را پس از ماه‌‌ها و سال‌ها با مشکلات امنیتی مواجه سازد.
در چنین حالتی، حذف اپ از دستگاه موجب ایمنی آن خواهد شد. همچنین با وجود دیگر اپ‌های پخش‌کننده ویدیو نیاز خاصی به این اپ وجود ندارد. البته این را هم باید اضافه کرد که اپ کوئیک‌تایم تنها یک نمونه از چنین اتفاقات متداولی به شمار می‌رود.
- اپ‌های ربوده‌شده
نگه‌داشتن اپ‌های بلااستفاده در صورت دریافت بروزرسانی‌های مخرب می‌تواند خطرات بزرگ‌تری در سیستم‌عامل شما بوجود آورد. کمپانی Malwarebytes در سال ۲۰۲۱ یک نمونه از چنین رخدادی را گزارش داد.
در این مورد، میلیون‌ها کاربر اندروید از یک اپ بارکدخوان استفاده می‌کردند که هرگز دچار مشکل نشده بود. اما در پروسه واگذاری اپ به مالک جدید خود، بروزرسانی‌های دریافتی آن حامل بدافزارهایی شدند که با باز کردن صفحه‌های زائد در مرورگر دستگاه موجب درآمدزایی برای صاحبان آن می‌شد.
گوگل با اقدام علیه این موضوع، اپ را از پلی‌استور حذف کرد تا کاربران بیشتری در آینده آن را دانلود و نصب نکنند. با این وجود، کاربرانی که پیشاپیش آن را در دستگاه‌های خود نصب کرده بودند، به استفاده از آن و مشاهده تبلیغات زائد و فراوان‌اش ادامه دادند و می‌دهند.
مادامی که سرویس گوگل پلی پروتکت شما را از چنین مسائلی مطلع نکند، این تهدیدات از چشم شما پنهان می‌ماند. با حذف یک اپ از اپ‌استورهیچ اعلانی به دارندگان فعلی اپ فرستاده نمی‌شوند. اگر خوش‌شانس باشید سازنده اپ این موضوع را در ایمیلی به اطلاع‌تان می‌رساند، هرچند اغلب آن‌ها زحمتی به خود نمی‌دهند. تنها راه مقابله با این موضوع، بررسی و غربال کردن اپ‌ها و حذف برنامه‌های بدون استفاده یا غیرقابل‌اطمینان است.
- اشتراک‌گذاری ناخواسته داده‌های شخصی
این یک واقعیت ناخوشایند در مورد اپ‌ها و سرویس‌های امروزی است که سعی دارند تا حد ممکن داده‌های بیشتری از کاربران خود جمع‌آوری می‌کنند. بسیاری از اپ‌های موبایل برای استفاده از اطلاعات حساسی همچون دفترچه تلفن، لوکیشن و اپ دوربین از کاربران اجازه می‌گیرند، حتی اگر برای عملکرد صحیح خود نیازی به آن‌ها نداشته باشند.
باقی گذاشتن اپ‌هایی که به ندرت از آن‌ها استفاده می‌کنید می‌تواند حجم اطلاعات شخصی در دسترس آن‌ها را افزایش دهد. چرا باید اپ‌هایی که بیش از ۶ ماه از آن‌ها استفاده نکرده‌اید، موقعیت مکانی شما را هر روز بررسی کنند و به سرورهای اصلی خود گزارش دهند؟
اجازه دسترسی به این اطلاعات برای اپ‌هایی که معمولاً از آن‌ها استفاده می‌کنید، در ازای بهره‌مندی از خدمات آن‌ها شاید کار کم‌اشکالی باشد، اما هیچ دلیل منطقی‌ای برای آنکه چنین اطلاعاتی را در اختیار اپ‌های زامبی قرار دهید وجود ندارد. از این رو بهتر است با حذف این اپ‌ها بر داده‌های به‌اشتراک‌گذاشته‌شده با سرویس‌های مصرفی خود کنترل داشته باشید.
- ایجاد ظرفیت در حافظه دستگاه
حذف اپ‌های زامبی جز موارد امنیتی و حریم خصوصی، فواید دیگری نیز دارد که از جمله آزاد کردن فضای ذخیره‌سازی در حافظه دستگاه و کاستن از فشار وارده بر رابط کاربری آن است.
با حذف اپ‌های بدون پشتیبانی و اپ‌های ناخواسته از قبیل بازی‌هایی که مدت‌هاست به آن‌ها سر نزده‌اید، اپ‌های زاید ویرایش تصویر یا حتی نسخه‌های گوناگون یک اپ می‌توانید فضای بیشتری برای اپ‌های جدیدتر و مورد استفاده خود ایجاد کنید. به علاوه، با این کار دیگر نیازی به گشتن بین لیست طولانی اپ‌ها برای یافتن اپ مورد نظرتان وجود ندارد و به سرعت می‌توانید اپ مورد نظر خود را جست‌وجو کرده و پیدا کنید. در نهایت اگر دوباره به اپ حذف‌شده نیاز پیدا کنید می‌توانید به آسانی آن را مجدداً دانلود نمایید.
چگونه اپ‌های زامبی را حذف کنیم
حالا که از خطرات اپ‌های زامبی مطلع شدید، بهتر است به لیست اپ‌های موبایل و کامپیوتر خود نگاهی دوباره بیندازید و در مورد هر یک از آن‌ها به پرسش‌های زیر پاسخ دهید:
- آیا این اپ همچنان اپدیت‌های خود را از سوی سازنده دریافت می‌کند؟
- آیا به این اپ اطمینان دارم؟
- آیا در طول شش ماه گذشته از این اپ استفاده کرده‌ام؟
- پاسخ شما به همه موارد بالا در حالت مطلوب باید مثبت باشد. اگر در مورد یک اپ نتوانستید به همه موارد بالا جواب «بله» بدهید، بهتر است محض احتیاط آن اپ را حذف نمایید.
حساب‌های کاربری استفاده‌نشده را فراموش نکنید
در ادامه توصیه می‌کنیم زمانی را هم به حساب‌های کاربری مجزای خود در هر سرویس اختصاص دهید و اکانت‌های غیرضروری خود را حذف کنید. این مورد در رابطه با اپ‌های ساده‌ای همچون بارکدخوان کاربرد ندارد. اما، به عنوان مثال، حذف اپی مانند فیسبوک در صورتی که کماکان دارای یک حساب کاربری فیسبوک باشید فایده چندانی ندارد.
در صورتی که از یک مدیریت‌کننده رمز عبور استفاده می‌کنید، برای مشاهده لیست حساب‌های کاربری خود از آن کمک بگیرید. در غیر این صورت می‌توانید از صندوق پیام‌های ایمیل خود استفاده کرده و با جست‌وجوی عبارتی مثل « new account» یا « account confirmation» فهرستی از اکانت‌هایی که شاید به‌خاطر آوردن آن‌ها دشوار باشد، بدست آورید.
پروسه حذف اکانت‌های آنلاین به نسبت هر سرویس خاص متفاوت است. برای مثال، می‌توانید از سرویسی همچون JustDelete.me استفاده کنید که قادر است شما را به صفحه بستن اکانت هدایت کند و مراحل حذف هر یک را نمایش دهد. سایت Deseat.me ابزار سودمند دیگری است که با نمایش فهرستی از همه حساب‌های کاربری شما امکان حذف موارد غیرضروری را فراهم می‌کند.
پروسه حذف اکانت‌های بلااستفاده به مراتب پیچیده‌تر از حذف اپ‌هاست. اما با حذف هر یک از آن‌ها می‌توانید از میزان داده‌های جمع‌آوری‌شده توسط شرکت‌های نرم‌افزاری بکاهید و از اطلاعات خود در برابر خطرات احتمالی محافظت کنید.
