عکاسی تنها داشتن ابزار و لنزهای قوی نیست، نیازمند دید و فلسفه است تا بتوانی در همان لحظه‌ای که شاتر را فشار می‌دهی و لحظه‌ای را ثبت می‌کنی، واقعیت و حقیقت را هم همراهش برای همیشه در عکس بایگانی کنی. یکی از مباحث مهمی در که در خوانش عکس‌ها با آن مواجه می‌شویم توانایی‌شان برای انتقال واقعیت و توانایی ما در بیرون کشیدن واقعیت‌ها از دل پیکسل‌هاست.
علاوه بر این‌ها عکس‌ها به‌ویژه عکس‌های مستند و اجتماعی می‌توانند، درک ما از آسیب‌ها، رنج‌ها و تلخی‌های جامعه را دستخوش تغییر کنند. همیشه این نگرانی وجود دارد که مثلا عکاسی از یک بی‌خانمان، گورخواب و … به‌جای انتقال رنج آن‌ها منجر به عادی‌سازی این پدیده‌ها نشوند. مرزی باریک بین این کارکرد عکس‌ها وجود دارد که عکاس باید حسابی متوجه آن‌ها باشد.
در این گزارش هشت کتاب در حوزه فلسفه عکاسی را به‌شما معرفی می‌کنیم تا کمک کند تفاوت وانموده از واقعیت در عکس‌ها را تشخصی بدهیم و پس پرده تاثیرات و کارکردهای عکاسی را هم هنگام تماشای عکس‌ها مدنظر داشته باشیم. این روزها که ابزار دیجیتال عکاسی را به‌امری بعضا روزمره برای طیف بزرگی از مردم تبدیل کرده و ابزارهای ادیت و نورپردازی‌ها و قاب‌های خاص می‌تواند بخشی از واقعیت را برای همیشه از تاریخ حذف کنند، توجه به فلسفه عکاسی چندان هم بی‌ربط نیست.
عکاس مینیمالیست
کتاب عکاسی مینیمالیست نوشته استیو جانسون، عکاسی را از دیدگاه مینیمالیستی مورد بررسی و واکاوی قرار داده و اثبات می‌کند که گرفتن عکس‌های موفق و تأثیرگذار با تجهیزات ساده و ارزان‌قیمت نیز امکان‌پذیر است. نویسنده فرایند مینیمالیستی، شناخت عکاس از هدف خود و دست‌یابی به آن را مهم می‌داند و همزمان بر انتخاب تجهیزات کارآمد، موضوع اصلی و رویکرد کلی برای رسیدن به اهداف تاکید می‌کند. به گفته جانسون عکاس مینیمالیست باور دارد که اهمیت مغز و چشم به‌مراتب بیشتر از دوربین عکاسی است. تعاریف متعددی برای فلسفه مینیمالیسم وجود دارند که محوریت تمامی آن‌ها ساده‌سازی و بهترین روش برای رسیدن به یک ایده است.
استیو جانسون در کتاب می‌گوید پس از کسب مهارت و تخصص در مورد لنزهای جدید و یادگیری برخی تکنیک‌ها، با این پرسش مواجه می‌شویم که حالا چه؟. او به این نتیجه است که پاسخ این سوال در یادگیری تکنیک‌های بیشتر و افزایش دانش نیست، بلکه باید در مورد رابطه‌مان با عکاسی تجدیدنظر کنیم. یعنی باید به عکاسی‌‌مان فلسفه‌ای اضافه کنیم و به صورت یک لوح سپید به آن ننگرم. اینجاست که فلسفه‌ی مینیمالیسم مطرح می‌شود.
کریم متقی مترجم کتاب در بخشی از پیشگفتار کتاب نوشته است: در مراجعه به تاریخ هنر و عکاسی ملاحظه خواهیم کرد که تاثیرگذار‌ترین عکس‌ها مانند مرگ سرباز جمهوری خواه رابرت کاپا، کودک گرسنه‌ی سودانی و لاشخوری در کمین کوین کار‌تر، اعدام ویت‌کنگی غیرنظامی در سایگون ادی ادمز و… با ابزاری ساده تهیه شده‌اند و از سوی دیگر از تعدد عوامل و نشانه‌های بصری نیز در این عکس‌ها خبری نیست.
بخوانید: ۱۰ رمان تاریخی محبوب در بین عاشقان ادبیات
نظر به درد دیگران
نظر به درد دیگران نوشته سوزان سانتاگ به جنگ و جامعه، عکاسی جنگی، جنگ در هنر، عکاسی مطبوعات، فجایع و خشونت می‌پردازد. سانتاگ که یک فعال سیاسی آمریکایی است به مناطق جنگی مختلفی از جمله جنگ ویتنام نیز سر زده و سعی دارد با نگاهی عکاسانه به جنگ ما را به دیگران نزدیک‌تر کند. دردی که از طریق جنگ و خشونت‌های آن به افراد مختلف وارد آمده و حال ما می‌توانیم از نگاه عکاسان و عکس‌هایی که آن‌ها ثبت کرده‌اند، آن را مشاهده کنیم.
او در کتاب از تاثیر عکاسان و لحظاتی که از جنگ ثبت کرده‌اند می‌گوید و تاثیر این تصاویر جنگی را از جنبه‌های متعدد بررسی می‌کند. سانتاگ با مرور تاریخ جنگ‌ها، از اولین عکس‌های جنگی صحبت می‌کند که در کجا و تحت چه شرایطی ثبت شده‌اند و از همه مهم‌تر اینکه چه تاثیری گذاشته‌اند. به‌عنوان مثال، سانتاگ اشاره می‌کند که جنگ داخلی اسپانیا در سال‌های (۱۹۳۹-۱۹۳۶) اولین جنگی بود که به معنای امروزی مورد مشاهده قرار گرفت.
نویسنده به نظرات بودلر و ویرجینیا وولف و بزرگان دیگر هم گریزی می‌زند و با منعکس کردن آن نشان می‌دهد واکنشی که آدم‌ها در رابطه با چنین مواردی دارند می‌تواند بسیار مختلف باشد. او یادآور می‌شود با دیدن عکس‌های جنگی هر کدام از ما ممکن است به‌نحوی واکنش نشان دهیم. همه ما می‌دانیم جنگ ویران می‌کند و به روح آدمی لطمه می‌زند اما به راحتی می‌توان عکس‌ها را به شیوه‌ای دیگر تفسیر کرد. شیوه‌ای که بازهم در خدمت جنگ باشد.
در بخشی از کتاب می‌خوانیم: می‌گویند فلاکت‌های جنگ – به لطف تلویزیون – به ابتذالی شبانگاهی تنزل پیدا کرده‌اند. از بس در تصاویری غرق شده‌ایم که زمانی از دیدنشان جا می‌خوریم و منزجر می‌شدیم حالا دیگر چیزی از حس همدلی باقی نمانده و به سوی رخوت و بی‌حسی پیش می‌رویم. ولی واقعا چه خواسته‌ای مطرح است؟ هیچ شورایی از نگهبانان نمی‌شود تشکیل داد تا هولناکی‌ها را جیره‌بندی کند و قابلیتش را در شوکه کردن ما تازه نگه دارد. و مسلما خود این هولناکی‌ها هم فروکش نخواهد کرد.
بخوانید: ۱۰ کتاب پر فروش از لیست نیویورک تایمز که به فارسی ترجمه شده‌اند
درباب فلسفه عکاسی
كتاب درباب فلسفه عکاسی می‌گوید از زمان پیدایش تاریخ فرهنگ انسان تا كنون دو نقطه عطف مهم را می‌توان در آن بازشناخت. نخستین آن پیدایش نوشتار خطی در اواسط هزاره دوم قبل از میلاد است؛ دومین آن اختراع تصویر فنی است كه ما شاهدش هستیم. نقاط عطف مشابهی نیز ممكن است در گذشته وجود داشته باشد اما از قلمرو این جستار خارج است. بر اساس این فرضیه ساختار فرهنگ، و در نتیجه هستی، در حال سیر یك تحول اساسی است. البته هدف كتاب، دفاع از فرضیه خاصی نیست، بلكه صرفا می‌خواهد نقشی فلسفی در وادی مناظرات مربوط به عكاسی ایفا کند.
ویلم فلوسر فیلسوف، نویسنده، روزنامه‌نگار، عکاس، و استاد دانشگاه اهل جمهوری چک بود.او برای مدت طولانی در سائو پائولو (جایی که او شهروند برزیل شد) و بعد در فرانسه زندگی کرد. آثار این نویسنده و روزنامه‌نگار به چندین زبان نوشته شده‌است. او کارش را با بحث درباره تفکر مارتین هایدگر و تاثیر اگزیستانسیالیسم و پدیده‌شناسی آغاز کرد و پدیده‌شناسی نقش مهمی در گذار به مرحله بعد کار او بازی می‌کند، که در آن توجه او را به فلسفه ارتباط‌ش با مقوله‌ای مثل عکاسی را پیش می‌کشد.
بخوانید: معرفی جان اشتاین بک و بهترین آثار او
درباره عکاسی
کتاب درباره عکاسی یکی از مهم‌ترین کتاب‌های سوزان سانتاگ، نویسنده و ناقد فرهنگی آمریکایی است. سانتاک عکاسی را به عنوان یکی از اصلی‌ترین عواملی تحلیل می‌کند که جوامع مدرن را به «جهان تصویر» بدل ساخته‌اند، جهانی که در آن تصاویر و بازنمایی‌ها بر تجربه دست اول هر چیز اولویت یافته‌اند. به گفته او عکاسی با قطعه قطعه کردن جهان مرئی، جدا کردن آن از زمینه‌های معنا بخش در واقعیت، شگفت نمودن چیزهای پیش پا افتاده کردن امور هولناک، و در یک کلام «تماشایی» چیزها یا تبدیل هرچیز به منظری برای تماشا، پیامدهای دامنه داری در نحوه نگاه ما به جهان و به خودمان در بر داشته است.
بنابراین مخاطب کتاب نه فقط عکاسان یا کسانی که به شکلی تخصصی با عکاسی سر و کار دارند، بلکه تمامی کسانی هستند که تحولات عمومی جامعه و فرهنگ مدرن را دنبال می‌کنند و به‌آن‌ها فکر می‌کنند.
مجید اخگر مترجم اثر در مقاله ضمیمه کتاب، ضمن گفتگو، به تاویل در مورد پتانسیل‌های تصویر فوتوگرافیک و تفاوت‌ها و تشابهات جوهری آن با تصویر نقاشی، سینما، و البته خود واقعیت مرئی پرداخته است.
بخوانید: ادبیات ژاپن، شرقی ترین نقطه ی ادبیات جهان
بایگانی و تن
الن سکولا عکاس و منتقد آمریکایی در کتاب بایگانی و تن با دو مقاله «بازخوانی یک بایگانی: عکاسی در میانه ی کار و سرمایه» و «بایگانی و تن» از منظر جامعه‌شناسی تاریخی مفهوم و کارکرد اجتماعی و تاریخی یک مقوله بنیادین گفتمان عکاسی یعنی بایگانی را به چالش کشیده است. در مقاله نخست او با اشاره به بایگانی عکس‌های یک عکاس تجاری، چارچوبی مفهومی برای بایگانی به دست می دهد، انواع بایگانی ها را هم در شکل مصداقی شان و هم در شیوه ی تکوین شان توضیح می‌دهد، و نقش بایگانی را در درک رابطه میان فرهنگ عکاسی و حیات اقتصادی روشن می‌کند. سکولا نقش عکاسی را در توزیع نامشهود دانش و قدرت در حوزه ی اجتماع و چگونگی نظم دهی به آگاهی دیداری ما، و نسبت معنای عکس با مقوله ی مالکیت را بر پایه سازوکار بایگانی می کاود و با وام گیری از زبان‌شناسی می گوید بایگانی نظام یا پارادایمی شمایلی است که «گزاره‌های» عکاسی بر پایه آن شکل می‌گیرند.
سکولا در بخشی از کتاب می‌نویسد: کلا احکام پنهان فرهنگ عکاسی ما را به دو مسیر متباین می‌کشاند: از طرفی به سوی ‹علم› و اسطوره حقیقت علمی، و از جهتی به سوی هنر و کیشِ تجربه ذهنی. این دوگانگی دست از سر عکاسی بر نمی‌دارد، و به اغلب احکام معمول در مورد عکاسی آشفتگی ابلهانه‌ای می‌بخشد. ما کراراً این ترجیع‌بند را می‌شنویم: عکاسی هنر است؛ عکاسی علم است (یا شالودهٔ نگاه علمی را می‌سازد)؛ عکاسی هم هنر است و هم علم.
الن سکولا از دهه ی ۱۹۷۰ به این سو به شکل مستمر، هم در عکس‌ها و هم در نوشته‌هایش، سازوکار تولید معنای تصویر عکاسی را بررسی کرده است. در نگاه او عکاسی دستگاهی فرهنگی و ایدئولوژیکی است بیند که در بستر نظام سرمایه‌داری صنعتی به وجود آمده و در متن تحولات همین نظام هم رشد و تغییر کرده است. یعنی، عکاسی همواره میان دو قطب گفتمان مستندنگارانه و هنرمندانه در نوسان است و معنای ناقص هر عکس خاص بنا به شکل این نوسان و با توجه به بستر تولید، توزیع و دریافت آن عکس تعین پیدا می کند.. آرای او بیشتر متأثر از اندیشه های فوکو، مارکس و برخی مفاهیم نشانه شناسی است.
بخوانید: ۱۰ رمان برتر هاروکی موراکامی که باید بخوانیم
عکاسان و عکاسی
کتاب عکاسی و عکاسان شامل هفت مقاله از شش عکاس بزرگ جهان است که در آن‌ها عکاسی نه‌فقط به عنوان تکنیکی برای ثبت تصویر، بلکه به مثابه یک رسانه مورد بررسی قرار می‌دهد؛ رسانه‌ای که با مختصات ویژه خود در میان تمامی ابزارهای بیانی دیگر جایگاهی مستقل دارد. مقالات کتاب درواقع به فلسفه عکاسی و جامعه‌شناسی عکاسی پرداخته‌اند و فرهنگ عمومی و نظام ارزشی و روشن اندیشی و چالاکی عکاسان می‌گویند/
در کتاب از قول هانری کارتیه- بروسون، عکاس فرانسوی، می‌خوانیم: موفقیت عکاس به میزان فرهنگ عمومی شخص، به نظام ارزشی شخص و به روشن‌اندیشی و چالاکی شخص بستگی دارد. بیش از هر چیز از تدابیر مصنوعی‌ای که خلاف زندگی است باید ترسید.
نویسندگان عکاسی را پدیده‌ای هنری و در عین حال علمی می‌دانند و تاکید می‌کنند که این دو جنبه در طول پیشرفت حیرت‌انگیز آن، از صناعت و مهارت فردی تا شکل‌گیری به‌عنوان یک رسانه و هنری مستقل، همواره به هم پیوسته و جدایی ناپذیر بوده‌اند. یعنی هرگاه اکتشافی تازه یا ابداع و اختراعی جدید در تکنیک ثبت تصویر به‌وجود آمده، عکاسی میدان نفوذ خود را در زندگی وسعت بیشتری بخشیده است.
بخوانید: ۷ کتاب سفرنامه برای علاقمندان به این ژانر ادبی
درباره عکاسی مجموعه جستارها، نقدها و یادداشت‌ها اثر والتر بنیامین
کتاب درواقع مجموعه‌ای از آراء کلیدی و نوشته‌های والتر بنیامین، جستارها، بیانیه‌ها، نقدها، بازنگری‌ها و یادداشت‌های او درباره عکاسی است. اصل کتاب ترجمه‌ای است از کتاب درباره عکاسی؛ گزینشی از برخی نوشته‌های بنیامین که توسط استر لزلی، پژوهشگر نظریه‌های مارکسیستی در حوزه زیباشناسی و فرهنگ، استاد زیباشناسی‌سیاسی دانشگاه بِرک‌بِک لندن، و همچنین مترجم برخی دیگر از آثار بنیامین که به انگلیسی ترجمه و ویرایش شده است.
همچنین دو جستارِ بنیامین دربارۀ عکاسی (و نقاشی) به‌عنوان پیوست به ترجمه فارسی کتاب اضافه‌اند: جستار به تازگی ترجمه شده «نامه‌ای از پاریس»، که به رابطه و جدال نقاشی و عکاسی و تاثیر و تاثرات آن دو می‌پردازد و جستار پرحرف و حدیث و بارها ترجمه‌شده «اثر هنری درعصر بازتولیدپذیری تکنیکی‌اش».
در کتاب همچنین متن کوتاهی از پُل والری می‌خوانیم که به عنوان یک میان‌‌پرده که ایده آن به‌طور چشم‌گیری به بازتولیدپذیری تکنیکی آثار هنری، در حوزه تجسمی و به ویژه عکاسی، بسط می‌یابد. جستاری که بنیامین در جستار «اثر هنری…» هم به آن ارجاع داده است. آخرین بخش کتاب نیز، جستاری از سوزان سونتاگ، با نام «طالع کیوانیِ والتر بنیامین» است که برای آشنایی با خطوط کلی سیمای بنیامین و طرزتلقی‌اش از جهان پیرامونش بسیار خواندنی است.
بخوانید: ۶ کتاب برتر درباره جنگ جهانی اول
بحران واقعیت: درباب عکاسی معاصر
کتاب بحران واقعیت بیش از ۵۰ مقاله از اندی گراندبرگ، نویسنده، منتقد و نظریه‌پرداز حوزه عکاسی را شامل می‌شود که در شش فصل گردآوری شده‌اند. نوشته‌ها و دیدگاه‌های انتقادی اندی گراندبرگ، درک جامعی از قواعد واصول پیچیده عکاسی در دنیای هنر و رسانه‌ها به دست می‌دهد. گراندبرگ درباره عکس‌ها سخن می‌گوید و ضمن متحول ساختن شیوه نگرش ما به واقعیت، مفاهیم سنتی و قراردادی ارتباط میان هنر و زندگی را هم دگرگون می‌کند.
او سعی دارد با نگاهی انتقادی به واقعیت به این پرسش‌ها پاسخ بدهد که عکس‌ها چگونه رسالت هنـر را بازتعریف می‌کنند و به چه طریقی جایگزین واقعـیت شده‌اند؟ اندی گراندبرگ از عکس را «متقاعدکننده‌ترین آثار هنری در انتهای سده بیستم» می‌داند و در هیمن چارچوب طبیعت عکاسی و شیوه نگرش ما به آن را زیر سوال میبرد.
نویسنده همچنین در کتاب برخی از عکاسان بزرگ قرن بیستم را ارزیابی می کند، در مورد گرایش‌های پست مدرن هنر در دهه هشتاد بحث می‌کند، و جریان‌های کنونی در زمینه ژورنالیسم و مستندنگاری را تشریح می‌کند. در ادامه نیز نظریاتی درباره رسانه‌های الکترونیک و آینده عکاسی در عصر الکترونیک ارائه می‌دهد.
از او همچنین کتاب‌های تعاملات عکاسی و هنر از ۱۹۴۶ (۱۹۸۷، به همراه کتلین مک کارتی گاس)، الکسی برودوویچ (۱۹۸۹)، مایک و دوگ استارن (۱۹۹۰)، راهنمای عکاسی گروندبرگ (۱۹۸۹) نیز منتشر شده است.
