ژن APOE e4 شما را در معرض خطر ابتلا به بیماری آلزایمر قرار می‌دهد. مطالعه‌ی جدیدی نشان می‌دهد که افراد دارای این ژن بیشتر در معرض خطر از دست دادن حس بویایی در حدود ۶۵ سالگی هستند.
تغییرات در حس بویایی می‌تواند نشانه‌ی اولیه‌ی بیماری‌های عصبی مانند آلزایمر و سایر دمانس‌ها باشد.
کارشناسان می‌گویند که انجام تست‌های بویایی می‌تواند بخشی از غربالگری‌های معمول آلزایمر شود.
از دست دادن حس بویایی دیگر به طور قوی با کووید مرتبط نیست، اما تحقیقات جدید این پدیده را به بیماری دیگری مرتبط می‌کند.
مطالعه‌ی اخیر محققان دانشگاه شیکاگو، ارتباط احتمالی بین یک ژن مرتبط با بیماری آلزایمر و از دست دادن حس بویایی در حدود ۶۵ سالگی را کشف کرد. بر اساس یافته‌ها، محققان بر این باورند که از دست دادن حس بویایی در این سن می‌تواند یک هشدار اولیه‌ی بیماری عصبی باشد.
این مطالعه شامل ۸۶۵ نفر بود که هر ۵ سال یکبار مورد آزمایش قرار گرفتند. این آزمایش‌ها توانایی آن‌ها را در تشخیص بو بررسی می‌کرد و از آن‌ها می‌پرسید که چه بویی را استشمام می‌کنند. همچنین برای بررسی اینکه کدام شرکت‌کنندگان حامل این ژنتیک بودند موارد فوق را به صورت کامل مورد بررسی قرار دادند.
محققان دریافتند که افراد حامل این ژن، حدود ۳۷ درصد کمتر از افراد بدون این ژن، در حدود ۶۵ سالگی قادر به تشخیص بو بودند. در سن ۷۵ سالگی، افراد حامل ژن نیز شروع به از دست دادن توانایی تشخیص بو کردند.
دکتر متیو گوداسمیت، نویسنده‌ی این مطالعه، گفت که یافته‌ها «تنها کاهش نسبی در توانایی تشخیص بو در افراد حامل ژن APOE e4 را نشان می‌دهد». با این حال، گوداسمیت گفت که تیم تحقیق امیدوار است که «این پژوهش منجر به افزایش علاقه به تحقیق در مورد ارتباط بین از دست دادن حس بویایی، زوال عقل و خطر ابتلا به دمانس شود».
اگر حس بویایی خود را از دست دادید، نباید بلافاصله نگران آلزایمر شوید. در اینجا آنچه کارشناسان می‌گویند آمده است
چرا حس بویایی به آلزایمر مرتبط است؟
محققان قبلاً می‌دانند که کاهش توانایی بویایی با بیماری‌های عصبی مانند پارکینسون و آلزایمر مرتبط است. اغلب، اولین نشانه‌های تخریب نورون‌ها در قشر بویایی مغز رخ می‌دهد، که بخشی است که حس بویایی شما را کنترل می‌کند.
دکتر زارا پاتل، متخصص گوش و حلق و بینی و متخصص اختلالات بویایی گفت که این مطالعه‌ی اخیر تنها آخرین مورد از مطالعات زیادی است که یافته‌های مشابهی را نشان داده‌اند.
او گفت: «اولین نشانه‌های تخریب در مغز در قشر بویایی قرار دارند، بنابراین به طور طبیعی، از دست دادن این حس اولین نشانه خواهد بود.»
توانایی شما برای بوییدن از غشاهای مخاطی بینی شروع می‌شود. سیگنال‌های الکتریکی از طریق عصب بویایی به طور مستقیم به قشر بویایی در مغز ارسال می‌شوند و مغز بو را پردازش می‌کند.
عصب بویایی همچنین سیگنال‌هایی را به بخش‌های مسئول عواطف و خاطرات مغز (به ترتیب آمیگدال و هیپوکامپ) ارسال می‌کند. این ارتباطات می‌توانند توضیح دهند که چرا برخی بوها احساسات و خاطرات خاصی را برانگیخته می‌کنند.
تحقیقات نشان می‌دهد که اکثر افراد مبتلا به آلزایمر اختلال بویایی دارند، اما دلیل آن کاملاً مشخص نیست. دانشمندان بر این باورند که تغییرات در پروتئین‌های عصبی خاص و انتقال‌دهنده‌های عصبی در بخش‌هایی از مغز که به بویایی کمک می‌کنند، ممکن است در مراحل اولیه‌ی بیماری نقش داشته باشند.
سایر بیماری‌های عصبی که می‌توانند بر حس بویایی تأثیر بگذارند عبارتند از:
- بیماری پارکینسون
- بیماری هانتینگتون
- اسکلروز چندگانه (MS)
- اختلال خفیف شناختی
- عوارض جانبی سکته‌ی مغزی
آیا حس بویایی بخشی از تشخیص آلزایمر است؟
بر اساس انجمن آلزایمر، هیچ آزمایشی به تنهایی نمی‌تواند ابتلای بیمار به زوال عقل را تأیید کند. در عوض، متخصصان معمولاً باید برای تشخیص آلزایمر، مجموعه‌ای از غربالگری‌ها، آزمایش‌ها و اسکن‌ها را انجام دهند.
آزمایش‌ها و غربالگری‌های فعلی برای آلزایمر شامل موارد زیر است:
- تاریخچه پزشکی
- معاینه‌ی فیزیکی (به‌عنوان مثال، بررسی فشار خون، مرور داروها، صحبت در مورد سبک زندگی)
- آزمایش‌های آزمایشگاهی خون و ادرار
- معاینه‌ی عصبی (به‌عنوان مثال، رفلکس‌ها، قدرت عضلات، گفتار، حرکت چشم)
- اسکن‌های مغز (به‌عنوان مثال، MRI، CT اسکن)
- آزمایش‌های مایع مغزی نخاعی (به‌عنوان مثال، نمونه‌برداری نخاعی)
اگرچه از دست دادن حس بویایی می‌تواند نشانه‌ی اولیه‌ی نورودژنراسیون باشد، اما در حال حاضر در غربالگری‌های آلزایمر و سایر دمانس‌ها گنجانده نشده است.
با این حال، این ممکن است تغییر کند. محققان دانشگاه وارویک روی یک تست بویایی و چشایی کار می‌کنند که می‌تواند بخشی از معاینه‌ی سلامت معمولی و غربالگری اولیه‌ی آلزایمر شود.
دکتر پاتل گفت که آن‌ها همچنین در تحقیقاتی مشارکت دارند که به دنبال راه‌هایی برای آزمایش حس بویایی بیمار به عنوان بخشی از غربالگری آلزایمر هستند.
پاتل گفت: «تحقیقات فعلی من بر روی توسعه‌ی دستگاهی متمرکز است که بتواند به طور عینی حس بویایی را آزمایش کند، زیرا روش‌های آزمایش فعلی تحت تأثیر تعصبات متعددی قرار می‌گیرند که بر نتیجه‌ی آزمایش تأثیر می‌گذارند. به همین دلیل است که این تحقیق را بسیار مهم می‌دانم. همچنین امیدوارم در آینده بتوانم از این دستگاه نه تنها برای ثبت سیگنال‌های عصب بویایی بلکه برای تحریک عصب‌ها برای بازیابی احتمالی عملکرد نیز استفاده کنم.»
چه عوامل دیگری باعث از دست دادن حس بویایی می‌شوند؟
اختلال بویایی می‌تواند به دلایل مختلفی ایجاد شود. در سال‌های اخیر، قابل توجه‌ترین مورد، کووید-۱۹ بوده است. در برخی مواقع در طول همه‌گیری، از دست دادن حس بویایی و چشایی یکی از شایع‌ترین علائم ویروس بود.
دکتر پاتل گفت که طیف وسیعی از شرایط می‌توانند باعث از دست رفتن حس بویایی شما شوند، از بی‌خطر تا جدی:
- ضربه یا آسیب
- آلرژی
- سرماخوردگی یا آنفولانزا
- احتقان
- عفونت سینوسی
- پولیپ بینی
- اختلالات متابولیک
- اختلالات پس از ویروسی
- تومورها
اگر حس بویایی خود را از دست دادید، آیا باید به پزشک مراجعه کنید؟
اگر متوجه تغییراتی در حس بویایی خود شدید، لزوماً نیازی به وحشت نیست، اما موضوعی است که باید به آن توجه کنید.
برای مثال، اگر فکر می‌کردید که از دست دادن حس بویایی شما به دلیل سرماخوردگی اخیر بوده است، اما بهبود یافته‌اید و حس بویایی شما بازنگشته است یا چیزها بوی «طبیعی» نمی‌دهند، آن را نادیده نگیرید. تا زمانی که به پزشک خود مراجعه نکنید، نمی‌دانید چه اتفاقی برای حس بویایی شما افتاده است.
ممکن است چیزی ساده باشد که به خودی خود بهبود پیدا کند. اگر نه، ممکن است نیاز به دیدن یک پزشک متخصص بویایی داشته باشید. اگر سن شما بالا است، می‌دانید که ژنی دارید که شما را در معرض خطر ابتلا به آلزایمر قرار می‌دهد و حس بویایی خود را از دست می‌دهید، پزشک ممکن است بخواهد برای آزمایش‌های بیشتر شما را به متخصص مغز و اعصاب ارجاع دهد.
دکتر پاتل گفت: «افراد باید برای ارزیابی کامل و بررسی به پزشک متخصص بویایی مراجعه کنند. هر چه مدت بیشتری با از دست دادن حس بویایی قبل از مداخله‌ی قطعی سپری شود، بازگرداندن آن حس سخت‌تر خواهد بود.»
نتیجه‌گیری:
از دست دادن حس بویایی لزوماً به معنای ابتلا به آلزایمر نیست، اما نباید آن را نادیده بگیرید. اگر متوجه تغییری در حس بویایی خود شدید، به ویژه اگر بهبود پیدا نمی کند، به پزشک خود اطلاع دهید. اگر این نشانه‌ی هشداردهنده‌ی چیزی جدی‌تر باشد، پزشک می‌تواند به شما کمک کند تا مراحل بعدی را مشخص کنید.
